2022'nin sonuna yaklaşıyoruz. Pek çoğumuz geriye dönüp 2022 yılının muhasebesini kendi içinde yapacaktır. Marketlerde gün sonunda yazarkasadan çıkarılan o uzun fişin adıdır Z raporu. Bu yüzden bu muhasebe işini Z raporu almaya benzetiyorum. Hoş, bazı insanlar, yazarkasadan gün sonunda Z raporu alma işini her gün yaparlar. Başını yastığa koyup uykuya dalma evresi arasında geçen süre içinde o günün Z raporunu dökerler beyinlerinden. Raporda şu sorular olur:
Bugün yeni bir şey öğrendim mi?
Bugün yaptığım işin hakkını verdim mi?
Bugün yalan söyledim mi?
Başkalarına iyilik yaptım mı?
Bir köpeğin başını okşadım mı?
Sağlıklı yiyecekler yiyerek vücudumu önemsedim mi?
Yardıma ihtiyacı olana elimi uzattım mı?
Birilerine teşekkür ettim mi?
...
Bu tür soruları sorup pek çoğuna da cevap vererek huzurlu bir şekilde uykuya dalan insanlar eminim ki vardır. Hadi bu “günlük yapılanlar” mikro ölçek olsun. Bu tür bir davranışı herkesten beklemek, olası olmayabilir; ama en azından yılda bir kez, yaşanmış günlerin hatrına, o yılın bir Z raporunu çıkarmakta fayda var. Acaba kaçında hayret etmişiz? Ki hayret etmenin şöyle güzel bir tarafı var. Bakınız hayret konusunda Sinan Canan "İnsanın Fabrika Ayarları III" adlı kitabında ne söylüyor:
“Hayret aynı zamanda insan beyninde öğrenmenin de temelini oluşturur. Beyinde dopamin, serotonin, endorfin gibi pozitif etkileri baskın olan nice kimyasalın miktarını keskin bir şekilde arttıran (gerçek) hayret duygusu, yaşandığı anın ömür boyunca net bir biçimde hatırlanmasını sağlar. Hayretsiz bir gün, muhtemelen hatırlanmayacak bir gündür ve ömrünüzün kayıtlarından "düşülür". Geriye dönüp baktığımızda hatırladığımız gün ve anların "ömrümüzü" oluşturduğu düşünülürse, hayret içermeyen bir hayatın "yaşanmış olmasından" bahsetmek bile zordur."
Ne güzel ifade etmiş “hayret” kelimesini Sinan Canan. Bu kitabı okudukça küçük dilinizi yutucu farkındalıklar yaşıyorsunuz. Bu yüzden uzun zamandır sindire sindire okuduğum yazarlardan biridir kendileri.
Buradan yıl sonunda alacağımız Z raporuna gelecek olursak, hayret etmediğimiz her bir gün de kayıtlardan düşüleceğine göre, Z raporumuzun sayfalar dolusu gelmesini istiyorsak, öncelikle hayrete şayan işlerimizin çok olmasına dikkat edeceğiz.
Herkesin farklı bir Z raporu içeriği vardır; ama ben bu tür raporlarda hep şu sorunun yanıtını arıyorum.
Bu yıl hangi kitapları okumuşum?
Eğer ahirette, hangi kitapları okudun ya da şu kitabı da okudun mu diye sorarlarsa mahcup olmak istemediğimden, bol bol okumalarıma devam ediyorum.
Benim de kendi içimde hayretlerim var. Mesela düşünüyorum da, yılın başında, "Bu yıl şu kitapları okuyacaksın." deselerdi inanmazdım. Onlara derdim ki, hadi be oradan, onca kitap varken bunları neden okuyayım? İşte bu aşamada serendipity devreye giriyor. Neydi yayıncılık dünyasındaki serendipity? Bir güzeli ararken başka bir güzele rastlamak. Kitap rafında bir kitap ararken başka kitaplarla karşılaşırız ya, işte tam da bu.
Ben de bu yıl harika denemelere, soluksuz romanlara, ilk defa deneyimlediğim piyeslere, bitirim öykülere, eski Türk klasiklerine, ne zamandır aklımda olup da okumadıklarıma, sevdiğim yazarların yeni kitaplarına ve de hüzünlü anılara denk geldim. Bu yılın Z raporunda aşağıdaki kitapların hepsi gönlüme derin çizikler ve beynime ise yeni kıvrımlar kattı. Hepsine teşekkürü bir borç bilirim:
Kıvılcım Anı / Malcolm Gladwell
Uygarlığın Bam Teli / Vedat Günyol
Zamir / Hakan Günday
Kimlik / Milan Kundera
Efrasiyab’ın Hikayeleri / İhsan Oktay Anar
Akan Zaman Duran Zaman – 1 / Melih Cevdet Anday
Venedik Taciri / Shakespeare
Bin Muhteşem Güneş / Khaled Hosseini
Körleşme / Elias Canneti
Ancak bir benzerim öldürebilir beni / Cezmi Ersöz
Aynadaki yüzler: yakın tarihten ibret öyküleri / Tufan Türenç
Light Günlük / Mahfi Eğilmez
Öteki / Dostoyevski
Blink: Düşünmeden Düşünebilmenin Gücü / Malcolm Gladwell
Aşk ve öbür cinler / Marquez
Dublinliler Öykü / James Joyce
Sen yola çık yol sana görünür / Hakan Mengüç
Bunları kimse yazamadı / Oray Eğin
Gülün Adı / Umberto Eco
Bazen Bahar / Melisa Kesmez
Dokuzuncu Hariciye Koğuşu / Peyami Safa
Nohut Oda / Melisa Kesmez
Belki bir gün uçarız / Aylin Balboa
Ve dağlar yankılandı / Khaled Hosseini
Bir yılbaşı hikayesi / Buket Uzuner
Hayat sana ne anlatıyor? / Çetin Çetintaş
Felsefe okuma rehberi / Nigel Warburton
Deli İbram divanı / Ahmet Büke
Bir ses böler geceyi / Ahmet Ümit
İstediğin bir şey olursa bir hayır, olmazsa bin hayır ara / Hakan Mengüç
Elimi tut yeter / Akgün Akova
Derin ve gizli devlet gazetecisi olarak itiraflarım / Sabahattin Önkibar
Yaratan / Jorge Luis Borges
Baharda yine geliriz / Barış Bıçakçı
Fahrenheit 451 / Ray Bradbury
İnce İş / Pınar Öğünç
Tatar Çölü / Dino Buzzati
Gençlerle Başbaşa / Ali Fuad Başgil
Dönüş / Platonov
Karanlığın Yüreği / Joseph Conrad
Murtaza / Orhan Kemal
Sergüzeşt / Samipaşazade Sezai
Memoş’lu Yıllar / Cemre Birand
