Yazı karakterlerinin okuduğunu anlamaya etkisi

Bir kitap var elimde. Su gibi akıyordu kelimeler gözümün önünden, tıpkı bir trenin içinde yolculuk yaparken yanımızdan geçen ağaçlar gibi. Sonra dikkatimi kitabın içeriğinden çektim aldım ve bu konuya kafa yordum. Kitap mı çok akıcıydı yoksa başka bir şey mi vardı işin içinde? Kitabın konusu, pek de öyle hızlı akmaya elverişli değildi. Düşündüm taşındım, taşındım düşündüm ve yazı karakterinin bu işte parmağı olabileceğine kanaat getirdim. Yazı karakterleri, okuduğumuz metni hızlı okumamıza engel mi yoksa teşvik mi? Hemen bir araştırma yaptım, daha önceden başkalarının da aklına bu soru gelmiş mi, diye. Bu soruya çok yakın bir soruyu, birileri kendine dert edinmiş. Üstelik bilimsel anlamda üzerinde kafa da yormuşlar. Sevgili yazarlarımızın makalesinin başlığı şöyle:

Yazı Karakterlerinin Okuduğunu Anlamaya Etkisi

Ne yalan söyleyeyim, onların aklına takılan soru benimkinden daha anlamlı; çünkü ben yazı karakterlerinin okuma hızına etkisini merak etmişken, onlar okuduğunu anlamaya etkisini irdelemişler. Bi’ yerde hız, bi’ yerde anlam.

Makalenin tamamını burada paylaşmama gerek yok, zaten açık erişimli bir dergide yayınlandığı için linkini de vereceğim; ama bildiğiniz üzere bilimsel makalelerin başındaki öz (abstract), makalenin üç aşağı beş yukarı nelerden bahsettiğini anlatıyor. Makalenin en önemli kısımlarından biri de bu öz (abstract) kısmıdır. Yazarlarımız da sağolsunlar öyle güzel bir öz yazmışlar ki, meramlarını anlatıvermişler. Bakın ne diyor öz kısmında yazı karakterlerinin okuduğunu anlamaya etkisi üzerine:

Bu araştırmada ders kitaplarının yazımında kullanılabilecek yazı karakterlerinin okuduğunu anlamaya etkisi araştırılmıştır. Bu amaç doğrultusunda yazı karakterlerinin tipografi olarak sınıflandırılmasından ve bu sınıflandırma içerisinde okuma materyallerinde sıklıkla kullanılan üç yazı karakterine yer verilmiştir. Bu sınıflandırma sonucunda seçilen yazı karakterleri; serifli yazı karakterlerinin başında gelen ve halen okullarda okutulmakta olan ders kitaplarında da kullanılan "Times New Roman", yarı serifli yazı karakterlerinden "Arial", serifsiz yazı karakterlerinden ise "Comic Sans" 'tır. Araştırma sonucunda serifsiz (tırnaksız) yazı karakterleri ile yazılmış olan metinleri okuyan öğrencilerin, serifli (tırnaklı) ve yarı serifli ( yarı tırnaklı ) yazı karakterleri ile yazılmış metinleri okuyan öğrencilere göre okuduklarını anlamada daha başarılı oldukları tespit edilmiştir. Okunan metinlerdeki yazı karakterinin okuduğunu anlamaya etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

2016 yılında Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nin onuncu sayısında çıkmış olan makalenin yazarları Elif Baş ve Murat Başar. Makalenin linkini de burada veriyorum: http://sosbilder.igdir.edu.tr/Makaleler/2084036694_14_Bas_(257-273).pdf

Google Scholar’dan bu makaleyi incelediğimde henüz bir atıf almadığını görüyoruz. Bundan şunu anlıyorum. Aslına bakılırsa “okuduğunu anlama” gibi büyük bir sorunun içinde cebelleşirken böylesine değerli bir çalışmanın ilgi görmemesi bilime olan bakışımızı ortaya koyuyor. Bilim kimsenin tek elinde değil. Nature’da ya da Science’da makale yazmak zor olabilir; ama bu durum bize “başka dergilere yönelme” konusunda mani olmamalı. Bakınız Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi bana göre müthiş bir makaleye ev sahipliği yapmış. Şimdi bu makaleyi okuyup ders kitaplarını, makalede geçen yazı karakterine göre basmak, çocuklarımızın okumalarını anlamada fayda sağlayacak. Hal böyle iken bu makaleden haberdar olamamak, bir yerlerde büyük yanlışlıklar içinde olduğumuzu gösteriyor.


Not: Söz konusu dergi ile birlikte daha nice bilimsel yayınımız var. Üstelik açık erişime de sunuluyor. Öncülüğünü de TÜBİTAK yapıyor. Dergipark’ı duymuş muydunuz? Sayfaya girdiğinizde, açıklama kısmında bakın ne yazıyor:

DergiPark

TÜBİTAK ULAKBİM çatısı altında, Türkiye'de yayınlanan akademik hakemli dergiler için elektronik ortamda barındırma ve editoryal süreç yönetimi hizmeti sunar. DergiPark, ulusal akademik dergilerin standartlara uygun olarak varlık kazanmasına ve uluslararası görünürlüğünün artırılmasına destek olur.

DergiPark, dergilerin işleyişine, yönetimine ve içeriğine karışmaz, çıkar çatışmaları ve etik ihlal durumlarında taraf olmaz. Sadece alt yapı sunar ve sistemin kullanımı için "teknik destek" sağlar. Yazarlar, yayınları hakkında her türlü konu için ilgili derginin editörü ile iletişime geçmelidir.

2020 verilerine göre DergiPark günlük ortalama kullanıcı sayısı: 100.000 kişi

Web Adresi: dergipark.org.tr

Yukarıdaki adresten giren herkes buradaki dergilere ücretsiz erişebilir. Liseler, kolay erişim olsun diye kendi okullarının web sayfasına ekleyebilirler.