Prof. Dr. Nizamettin KOÇ
Başlangıcından günümüze kadar Covid-19 döneminde üniversitelerimizdeki uzaktan eğitim uygulamalarının değerlendirildiği iki günlük önemli bir toplantı Maltepe Üniversitesince 22 -23 Şubat tarihlerinde, çevirimiçi ortamda gerçekleştirildi.
“Covid–19 Deneyimlerinin Işığında Yükseköğretimde Yeni Normal” başlığı altında üniversitelerimizin rektörleri, öğretim üyeleri, öğrencileri başta olmak üzere tüm paydaşları temsil eden seçkin geniş bir grubun katıldığı yedi oturumdan oluşan bu toplantı önemli deneyimlerin ve ileriye yönelik önemli önerilerin paylaşıldığı bir toplantı oldu.
Toplantının Covid-19’un birinci yıl dönümünde ve bahar yarı yılının başında gerçekleştirilmiş olmasının ayrı bir önemi vardır. Deneyimlere dayalı olarak yapılan paylaşımlar ve öneriler bir bütün olarak değerlendirildiğinde; Yüksek Öğretim Kurumu, Üniversiteler başta olmak üzere tüm paydaşların bu toplantının sonuçlarından ileriye yönelik planlamalarında “ufuk açıcı” ve “yol gösterici” olma anlamında geniş ölçüde yararlanabileceklerini düşünmek mümkündür.
Toplantı Maltepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Şahin KARASAR ve YÖK Yürütme Kurulu Üyesi Prof. Dr. Naci GÜNDOĞAN’ın açılış konuşmaları ile başladı.
Açılış konuşmalarını takiben, Ana Konuşmacı olarak davet edilen Yükseköğretim Kalite Kurulu (YÖKAK) Başkanı Prof. Dr. Muzaffer ELMAS’;
- Yükseköğretimde değişimi yönetmek,
- Kalite güvence sistemi,
- Uzaktan eğitimde kalite güvencesi ölçütleri,
- Pandemi koşullarında kalite güvencesi,
- Uzaktan ölçme-değerlendirme süreçleri,
boyutlarında odaklanan bildirisini/konuşmasını sundu. “Yükseköğretimde değişimin öğrencilerle birlikte yapılmasının” ve “Öz değerlendirme çabalarının yaygınlaştırılmasının” da vurgulandığı bu sunudan sonra oturumlara geçildi.
Prof. Dr. Betül ÇOTUKSÖKEN’in başkanlığında gerçekleştirilen “Uzaktan Eğitimi Yönetmek I” başlıklı 1.Oturumda;
- Dr. Fuat ERDAL (Anadolu Üniversitesi Rektörü),
- Dr. Şirin KARADENİZ (Bahçeşehir Üniversitesi Rektörü),
- Dr. Adem KORKMAZ (Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Rektörü),
üniversitelerinin yöneticileri olarak deneyimlerini paylaştılar.
Prof. Dr. Belma AKŞİT’in başkanlığında gerçekleştirilen “Uzaktan Eğitimi Yönetmek II” başlıklı 2. Oturumda;
- Dr. Tuncay DÖĞEROĞLU (Eskişehir Teknik Üniversitesi Rektörü),
- Dr. Mehmet DURMAN (Beykoz Üniversitesi Rektörü),
- Dr. Ekrem ÖZKUL (Alanya HEP Üniversitesi Rektörü),
- Dr. Fatih SAVAŞAN (Sakarya Üniversitesi Rektörü),
- Dr. Muhammet ŞAHİN (MEF Üniversitesi Rektörü),
üniversitelerinin yöneticileri olarak deneyimlerini paylaştılar
Prof. Dr. Ali Ekrem ÖZKUL’un başkanlığında gerçekleştirilen “Uzaktan Eğitimi Vermek” başlıklı 3. Oturumda;
- Öğr. Üyesi Ali Murat ALPASLAN (Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi),
- Öğr. Üyesi Burcu ÇABUK (Alanya HEP Üniversitesi),
- Öğr. Üyesi Mehmet KAHYAOĞLU (Yaşar Üniversitesi),
- Öğr. Üyesi Asena Kumsal Şen BAYRAM (Maltepe Üniversitesi),
- Öğr. Üyesi Ayşe Zengin ALPÖZGEN (İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa),
çeşitli disiplinleri temsil eden öğretim üyeleri olarak, salgın dönemindeki uzaktan eğitim uygulamalarında karşılaştıkları sorunları ve bunlarla nasıl baş ettiklerini paylaştılar.
Prof. Dr. Cengiz Hakan AYDIN’ın başkanlığında gerçekleştirilen “Uzaktan Eğitim Almak” başlıklı 4. Oturumda;
- Mustafa Talha BOYACI (Maltepe Üniversitesi),
- Araş.Gör.Hasan Basi ÇİFÇİ (Maltepe Üniversitesi),
- Beyzanur KOÇ (Orta Doğu Teknik Üniversitesi),
- Oğulcan KORUCU (Koç Üniversitesi),
- İrem METİN (MEF Üniversitesi),
- Ceyda Nur TÜRKOĞLU (Maltepe Üniversitesi),
değişik disiplinlerin lisans ve lisansüstü eğitim programlarının öğrencileri olarak, salgın döneninde uzaktan eğitim alma çalışmalarında kendilerinin ve arkadaşlarının yaşadığı sorunları paylaştılar.
Dr. Öğr. Üyesi Dr. Erdal YAŞLICA’nın başkanlığını yaptığı “Uzaktan Eğitimi Yürütmek” başlıklı 5. Oturumda, üniversitelerin Uzaktan Eğitim Merkezi (UZEM)Müdürleri;
- Dr. Arif ALTUN (Hacettepe Üniversitesi),
- Doç. Dr.Serkan ÇANKAYA (İzmir Demokrasi Üniversitesi),
- Doç. Dr. Yasin ÖZARSLAN (Yaşar Üniversitesi),
- Dr. Faruk UÇAR (Marmara Üniversitesi),
mensup oldukları üniversitelerin UZEM Yöneticileri olarak salgın döneminde yürütülen uzaktan eğitim uygulamalarında karşılaştıkları sorunları ve bunları nasıl çözmeye çalıştıklarına ilişkin deneyimlerini paylaştılar.
Doç. Dr. Hasret NUHOĞLU’nun başkanlığında yapılan ”Uzaktan Eğitimi Desteklemek” başlıklı 6. Oturumda, mensubu bulundukları üniversitelerin “Öğrenim ve Öğretim Merkezi”(ÖGEM) Müdürleri olarak;
- Öğr. Üyesi Hatice ÇİLSALAR SAĞNAK (Yozgat Bozok Üniversitesi),
- Dr. Yüksel GÖKTAŞ (Erzurum Atatürk Üniversitesi),
- Doç. Dr. Filiz KALELİOĞLU (Başkent Üniversitesi),
- Dr. Murat SÖZER (Koç Üniversitesi),
salgın döneminde, üniversitelerindeki Uzaktan eğitim uygulamalarının daha etkili ve verimli yürütülmesi konusunda öğretim üyelerine ve uzaktan eğitim merkezlerine verdikleri destek hizmetlerini paylaştılar.
Prof. Dr. Cengiz Hakan AYDIN’ ın başkanlığında gerçekleştirilen “ Uzaktan Eğitime Altyapı Sağlamak” başlıklı 7. (Son) Oturumda;
- Cem ATACIK (Advencity),
- Mesut AYDEMİR (Mergen),
- İsrafil DİLMEÇ (SeeMeet),
- Mustafa GÜÇLÜ (Blackboard),
- Güniz KONUMAN (İmprova),
temsilcisi oldukları firmaların uzaktan eğitim uygulamalarında üniversiteleri de kapsamak üzere eğitim kurumlarına sağladıkları alt yapı hizmetlerini paylaştılar.
İki gün devam eden toplantı, Maltepe Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Betül ÇOTUKSÖKEN’in, toplantıya katılarak deneyimlerini paylaşan katılımcılara teşekkür konuşmasıyla sonlandı.
Toplantıda Paylaşılan Sorunlar ve Öneriler
Devlet ve vakıf üniversitelerinden sekiz rektörün katıldığı toplantının ilk iki oturumunda rektörler Covid-19’un başlamasıyla birlikte üniversitelerinde yürütülen tüm programlarda “Acil Uzaktan Eğitime Geçiş” çalışmalarına yöneldiklerini anlattılar. Bu çerçevede aşağıda özetlenen belirlemelerde bulundular:
- “Uzaktan Eğitim Merkezi”, “Öğrenmeve Öğretme Uygulama ve Araştırma Merkezi “Ölçme ve Değerlendirme Uygulama ve Araştırma Merkezi”, “Bilgi İşlem Merkezi” vb. başta olmak üzere ilgili birimlerin işbirliğine dayalı olarak, üniversitenin tüm bileşenlerini mevcut programların uzaktan eğitimle yürütülmesinin planları yapıldı.
- Öğretim elemanlarına yönelik yoğun çevirimiçi hizmetiçi eğitim programlaru düzenlendi.
- “Tasarlama”, “Deneme”, “Tekrar planlama”, “Değerlendirme” çalışmaları çerçevesinde uzaktan eğitim uygulamaları sürekli geliştirilmeye çalışıldı.
- Uzaktan eğitime erişim konusunda sorun yaşayan öğrenciler belirlenerek onlara destek sağlama çalışmaları yapıldı
- Öğrencilerin bu salgın döneminde yaşadıkları psikolojik sorunlara yönelik olarak “Rehberlik ve Psikolojik Danışma Birimleri”nin psikolojik destek programları harekete geçirildi.
- Bu salgın döneminde uzaktan eğitim uygulamalarında karşılaşılan sorunları aşmada “disilinlerarası yaklaşım” hep ön planda tutuldu.
- Bu Covid-19 dönemindeki uzaktan eğitim uygulamalarında öğretim elemanlarını en çok zorlayan “Öğrenci Başarısını Ölçme/Değerlendirme ve Geriye Bildirim” olduğu dikkate alınarak YÖK’ün genelgeleri çerçevesinde öğretim elemanlarına destek sağlandı.
- Uzaktan eğitime uyarlı “Ders Gelişimi ve Öğretim Tasarımı” konusunda öğretim elemanlarına destek sağlandı.
- Teknolojinin bütün imkanları kullanılarak, Öğrenci Kulübü etkinliklerinin canlı/aktif tutulmasına çalışıldı.
- Deneyimlerimizi olgunlaştırarak başka boyuta taşıma çalışmalarına odaklanıldı. Bunu yaparken “Her kriz fırsatlarıyla birlikte gelir” düşüncesi temel alındı.
- Üniversiteler genel kültürünün tüm üniversitelerimizce paylaşımı durumlarının ortaya çıktığı değerlendirilerek, YÖK’ün de yönlendirmeleri uyarınca, imkanlarımızdan yararlanma kapıları birbirimize açıldı.
- Öğrencilere, staj uygulamalarını, onaylanmak koşuluyla danışmanlarının yönlendirmesinde bulundukları yerlerde yapma imkanı sağlandı.
- Uzaktan eğitimin avantajlarının normal eğitim süreçlerine entegre etmenin önemi dikkate alınarak, uygulamalarımıza yansıtılmaya çalışıldı.
Yine Devlet ve vakıf üniversitelerinden, değişik disiplinlere mensup altı öğretim üyesinin katıldığı toplantının “Uzaktan Eğitimi Vermek” başlıklı 3. Oturumda; öğretim üyeleri aşağıda özetlenen paylaşım ve önerilerde bulundular.
- Fakültelerde/Sınıflarda olamamak öğrenciler için olduğu kadar öğretim elemanları açısından da sıkıcı olmuştur. Uzun süreler ekran başında kalma zorunluluğu öğrencilerin “sosyalleşme” açısından sınırlı kalmalarına neden oldu.
- Uzaktan eğitim uygulamalarında öğretim üyeleri olarak bizi en çok zorlayan, “öğrenci başarısını ölçme ve değerlendirme” işlemlerini online ortamda yapmak oldu.
- Uzaktan ölçme ve değerlendirme uygulamalarında azımsanmayacak oranda bazı öğrencilerin sınavları olumsuz etkileyen davranışlara(kopya çekme vb) yönelmeleri, çalışan/çalışkan öğrencilerin hevesinin kırılmasına yol açtı.
- Staj/uygulama imkanlarımızın kısıtlı kalması öğrencilerimiz için olduğu kadar öğretim elemanları olarak yetiştirdiğimiz, mezun ettiğimiz öğrencilerin alanlarına hakim olup/olamamalarına ilişkin kaygılarımız oldu.
- Öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun kameralarını açmamalarından kaynaklı olarak öğretim elemanları sadece ekrana sesleniyor gibi bir konumda kaldılar (özellikle kalabalık öğrencilerden oluşan Ön Lisans ve Lisans Programlarında). Öğrencilerle göz göze iletişimin ve etkili öğretimde jest ve mimiklerin önemi de dikkate alınarak bu sorunun tümden giderilmesi olmasa bile hafifletilmesi çalışmaları yapılmalı.
- Bu salgın döneminde uzaktan eğitime öğrencilerin katılma oranı düşük oldu. Bu sorunu gidermeye yönelik çalışmalar yapılmalı.
- Zamandan ve mekandan bağımsız eğitime erişim imkanlarının olması özellikle öğrenciler için olmak üzere hepimiz için avantaj oldu. Aynı şekilde yurtta kalma, yeme-içme, ulaşım masrafları açısından bakıldığında öğrenciler için diğer bir avantajlı durum yarattı.
Değişik üniversitelerin lisans ve lisansüstü programları öğrencilerinden oluşan beş öğrencinin katıldığı “Uzaktan Eğitim Almak” başlıklı 4. Oturumda; öğrenciler bu süreçte yaşadıkları sorunlar ve bunlarla nasıl baş etmeye çalıştıklarını paylaştılar. Yaşadıkları sorunlarla ilgili öğrencilerin dile getirdikleri paylaşımlarda ön plana çıkan ortak görüşler aşağıda özetlenmiştir.
- Çok ani olarak girdiğimiz Covid-19 sürecinin başlangıcında, kendi ve ailelerimizin sağlığı ile endişelerin de eşlik ettiği, uzaktan eğitim ile ilgili endişe ve kaygılarımız çok oldu.
- Üniversite/Kampüs ortamında sunulan olanaklardan tüm öğrenciler olarak yararlanabilirken bu dönemde evlerinde kendi çalışma alanı olmayanlar, internet erişimi olmayanlar, bilgisayar, cep telefonu, tablet vb. teknik cihazlara sahip olmayanlar “fırsat eşitliği” anlamında önemli sorunlar yaşadılar.
- Örgün eğitime göre ev ortamlarında geçen zamanımız daha çok oldu.
- Üniversite/fakülte ve sınıf ortamlarında arkadaşlarımızla birlikte olmaktan mahrum kaldık. Kampüsümuzu, üniversitemizi, hocalarımızla yüz yüze paylaşımları, birlikte ders almanın yanı sıra , ders aralarında koridorda, kantinde, bahçede arkadaşlarla sohbet vb. etkinliklerle bulunmayı çok özledik!
- Online sistemde, etkili iletişim kurmanın destekleyicisi olan hareketler ile jest ve mimiklerdeki kısıtlılık iletişim kurmayı zorlaştırdı. Sınıfta derse katılarak, daha etkileşimli bir ortamda dersi izlemek ile ekrana bakarak izlemek arasındaki farkı çok iyi anladık!
- Sürekli ekrana bakmak gerçekten çok zorladı bizi. Sokakta yürümek, üniversitede/fakültede arkadaşlarla karşılaşmak, sohbet etmek, sınıfta arkadaşlarla birlikte ders izlemek çok rahatlatıcı.
- Staj/uygulama imkanlarımızın kısıtlı kalması, mezun olduğumuzda alanımıza hakim olup/olamama kaygılarımıza yol açtı.
- Bu süreçte ödevler, sık yapılan kuizler, sunumlar vb. yükümüz çok arttı. Her öğretim üyesi yükümlülükler/ödevler konusuna kendi açısından baktı!
- Sınavlarda bazı öğrencilerin hak etmedikleri puan/not almaya yönelik kopya çekme vb. davranışlarına ilişkin gözlemler ve söylentiler çalışan/çalışkan öğrencilerin heveslerinin kırılmasına neden oldu.
- Yüz yüze eğitimin yerine geçmezse bile, teorik dersler online sistemle yürütülebilir. Ancak uygulamalı dersler mutlaka yüz yüze yürütülmelidir
- Bu süreçte zamandan ve mekandan bağımsız eğitime erişim imkanımız oldu. Ders notlarına, dersle ilgili video ve power pointlere dönerek tekrar tekrar inceleme imkanlarımızın olması bir avantaj olarak değerlendirilebilir
- Yurtta kalma, yeme-içme, ulaşım vb. maliyet açısından bu sürecin avantajları da oldu.
- Kampüsümüzü, üniversitemizi, fakültelerimizi, hocalarımızla yüz yüze paylaşımları, arkadaşlarımızı çok özledik!
- Bu süreç zorunlu olarak, “Ağdaşlık” gibi farklı yeni ilişkiler kurma geliştirmemize neden oldu.
- Sabretmeyi öğretti bu süreç bize. Derdini anlatacağın kimse yok, anlatacaklarının kendileri de dertli. Herkes kendi açısından haklı aslında!
Beş farklı üniversitenin Uzaktan Eğitim Merkezi Müdürleri’nin katıldığı “Uzaktan Eğitimi Yürütmek” başlıklı 5. Oturumda aşağıda özetlenenler başta olmak üzere önemli paylaşımlarda bulunuldu.
- UZEM’ler Covid-19’la ortaya çıkan yeni durumun ortaya çıkardığı gereksinimler çerçevesinde yeniden yapılandırıldı.
- Öğrenci işleri biriminin desteği ile uzaktan eğitim konusunda öğrencilere ilişkin “Gereksinim Analizler” yapılarak öğrencilerin gereksinim profilleri çıkarıldı.
- UZEM’ler olarak bu süreçte ; Öğrenci işleri, Bilgi İşlem Merkezi, Öğrenme ve Öğretme Merkezi, Ölçme ve Değerlendirme Merkezi vb. başta olmak üzere konu ile ilgili birimlerle işbirliği içinde çalışmaya önem verdik.
- UZEM’e sahip olan üniversiteler, ani olarak girilen bu Covid-19 sürecinde uzaktan eğitime mevcut programlarını daha rahat ve daha kısa sürede uyarlayarak yeni duruma uyum sağladılar.
- Covid-19 dönemindeki uzaktan eğitim uygulamalarında ilgilenilenler ve destek verilenler sadece öğrencilerin eğitim değildi. Yönetsel etkinlikler, konferanslar, seminerler, hizmetiçi eğitimler, tez savunmaları, tez izleme komitesi toplantıları vb. etkinliklerle UZEM’lerin yükü çok arttı.
- UZEM’ler açısından uzaktan eğitimde en önemli sorunlar “ölçme ve değerlendirme” alanında yaşandı.
- Yoğun internet kullanımına dayalı olarak” internet bağlantısının kesilmesi” vb. sıklıkla iletişim sorunları yaşandı.
- Covid-19 dönemindeki uzaktan eğitim uygulamaları, günlük rutinlerin dışına çıkarak yeni deneyimler yapma/kazanma imkanı da sağladı.
- Bu dönemde tüm paydaşların dijital ortamlara aşinalık düzeyleri arttı.
- Bu dönemde önemli mesafeler alınmış olmasına rağmen yine de çözümlenmesi gereken önemli sorunlar var.
Beş Farklı üniversitesin “Öğrenim ve Öğretim Merkezi”(ÖGEM) müdürlerinin katıldığı “Uzaktan Eğitimi Desteklemek” başlıklı 6. Oturumunda, Covid-19 döneminde yürütülen uzaktan eğitim uygulamalarındaki katkılarına ilişkin paylaşımları aşağıda özetlenmiştir.
- Covid-19 ile birlikte harekete geçen UZEM, Öğrenci İşleri, Sürekli Eğitim, Bilgi İşlem, Ölçme ve Değerlendirme vb.merkezlerle/birimlerle işbirliği çerçevesinde , uzaktan eğitim konusunda öğretim elemanı ile idari personelin eğitiminde destek sağlandı.
- Öğretim elemanlarının teknolojiye aşinalıklarını geliştirmeye yönelik çevirimiçi hizmetiçi eğitimler verildi.
- Öğretim elemanlarına “Ders Tasarımı eğitimleri” ile “Ölçme ve Değerlendirme Eğitimleri” verildi.
- Öğrencilere uzaktan eğitim kaynaklarına nasıl ulaşabileceklerine ilişkin eğitimler verildi.
- Seminerler düzenleme, klavuzlar hazırlama, videolar hazırlama, tanıtım ve kullanım videoları hazırlama, posterler hazırlama vb. etkinlikler gerçekleştirildi.
- Yazılımlar geliştirildi.
- Youtube platformları kuruldu.
- Projeler ve takipleri yapıldı..
- ÖGEM’ler olarak yeni hedeflerimizi;
- a) öğrenci ve öğretim elemanlarının gereksinim analizlerini yapmak,
- b) akademik birimlerle paylaşım toplantıları yapmak,
- c) atölye çalışmaları düzenlemek,
- d) engelli öğrencilere daha fazla destek sağlamak,
- f) ÖGEM’ler arası işbirliği ve işbirliğini geliştirmek ve güçlendirmek.,
g)Covid-19 sonrası “yeni normal”de eğitim ve öğretimi nasıl daha iyileştirebileceğimize ilişkin çalışmalar yapmak,
olarak belirledik.
Sonuç
Tüm paydaşları temsil eden seçkin geniş bir grubun gözüyle Covid-19 döneminde üniversitelerdeki uzaktan eğitim uygulamalarında yaşanan sorunlara ilişkin değerlendirmelerin yapıldığı, geniş bir katılımla çevirimiçi ortamda gerçekleştirilen bu toplantı tüm üniversiteler için çok yararlı olmuştur. Toplantının tümünü izleyebilen herkesin benzer bir değerlendirme yapacağından eminim.
Deneyimlere dayalı olarak geleceğe dönük önemli önerilerin de yapıldığı bu toplantının Covid-19’un birinci yıl döneminde ve bahar yarı yılının başında gerçekleştirilmiş olmasının ayrı bir önemi vardır. Bu yönüyle bu toplantı yeni öğretim döneminde ve gelecekte uzaktan eğitim uygulamalarında kaliteyi yükseltme açısında önemli açılımların yapılması yönünde ufuk açıcı olma boyutuyla katkıda bulunabilir.
