Türkiye’de özel sektörde çalışan birçokprofesyonelin eşi kamu kurum ve kuruluşlarında devlet memuru olarak istihdam ediliyor. Gerek bakanlıkların gerekse diğer kamu kuruluşlarının taşra teşkilatında görev alan birçok memur ise atama ve yer değiştirmeye tabi olarak görev yapıyor. Ülkemizin çeşitli bölgelerine rotasyon uygulanmak suretiyle gidiyor. Ülkemizde devlet memurluğunu düzenleyen 657 sayılı Kanun’un 72. maddesi ve bu maddeye dayanılarak çıkarılan Yer Değiştirme Yönetmeliğinde, eş durumundan naklin yapılabilmesi için eşin memur olması şartı arıyor. Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı gibi bazı kurumlar kurumsal yönetmeliklerinde düzenlemeler yaparak eşi özel sektörde çalışanlar için de nakle imkân tanıyor. Bu durum kurumsal yönetmeliklerinde düzenleme yapmamış olan kurumlarda çalışan memurları ve ailelerini mağdur ederek kamu yönetiminde farklı uygulamalara neden oluyordu. Bu durum geçtiğimiz günlerde hükümetin gündemine alınarak Bakanlar Kurulu’nun 2014/6578 sayılı kararıyla yeniden düzenlendi. Eşi özel sektörde çalışan devlet memurlarını, can güvenliği tehlikede olan devlet memurlarını, sağlık problemi yaşayan devlet memurlarını ve ailesinde engelli birey bulunan devlet memurlarını kapsayacak şekilde atama ve yer değiştirme yönetmeliğinde değişikliğe gidildi.
EŞİ ÖZEL SEKTÖRDE ÇALIŞAN DEVLET MEMURUNA EŞ DURUMUNDAN TAYİN İMKÂNI
Değişiklik öncesi yönetmelikte eş durumundan tayin talebinde bulunulması için her iki eşin de devlet memuru olması şartı yapılan değişiklikle kaldırıldı. Yeni düzenlemeye göre kamu personeli olan eşin kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkânının olmaması veya mevzuatı uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması halinde eşin bulunduğu yere atanma talebinde bulunmaimkânı getirildi. Düzenlemeye göre eşlerin her ikisinin de devlet memuru olarak çalışıyor olması durumunda ve her iki eşin de aynı kurumda çalışıyor olması halinde kurumun daha çok hizmet ihtiyacı olan yerinde çalışan memurun görev yerine diğer eşin tayin edilmesi gerekiyor.
Eşlerin farklı kurumlarda çalıştığı durumda ise kurumlar arası gerekli koordinasyon sağlanmak suretiyle her iki kurumda da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yerde çalışan eşin yanına diğer eşin tayin edilmesinin de önü açıldı.
Bunların yanı sıra, eşi milletvekili, belediye başkanı, muhtar ve noter olan kişilerin de eşinin bulunduğu yere atanması da artık mümkün.
ÖZEL SEKTÖRDE EN AZ 3 YIL KAYITLI OLARAK ÇALIŞMAK GEREKİYOR
Devlet memurlarının yer değiştirme suretiyle atamalarına ilişkin yönetmelikte yapılan en önemli değişiklik ise eşi özel sektörde çalışan devlet memurlarına yönelik. Kamu personeli olmayan yani özel sektörde çalışan eşin bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak kesintisiz son üç yıl çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde devlet memuru olan eş özel sektörde çalışan eşinin bulunduğu yere atanma talebinde bulunabilecek. Yönetmelikte aile birliği mazereti olarak adlandırılan bu husus için yer değiştirme isteğinde bulunan memurun atanmayı talep ettiği yerde eşinin kesintisiz son üç yıl sosyal güvenlik kurumuna sigortalı olarak bildirildiğine dair hizmet dökümünü kendi kurumuna ibraz emesi gerekiyor. Bunun yanı sıra yer değiştirme başvurusu yapılırken, çiftin evlilik durumunu gösteren belgenin de başvuru ekinde yer alması gerekiyor. Bu noktada üzerinde durulması gereken en önemli husus özel sektörde çalışan eşin çalışmalarının kayıtlı olması ve yer değiştirme başvurusu tarihi itibariye geriye dönük olarak kesintisiz üç yıl boyunca gerçekleşmiş olması.
Örneğin;
Eşlerden Bay A’nın Konya’da bir devlet kurumunun taşra teşkilatında memur olarak çalıştığını, diğer eş bayan B’nin ise 01.01.2009 yılından beri İstanbul’da bir yazılım firmasında insan kaynakları yöneticisi olarak çalıştığını ve sosyal güvenlik primlerinin eksiksiz olarak SGK’ya bildirildiğini varsayalım. Bay A’nın 01.10.2014 tarihinde yapacağı yer değiştirme talebinde eşinin hizmet dökümü ve evlilik cüzdanı ile yapacağı başvuruda yer değiştirme talebi kabul görecektir.
Aynı örnekte 01.01.2009 tarihinden beri çalışan bayan B’nin 01.01.2012 yılında doğum yapması ve o dönemde sigortalı bildirimlerinin SGK’ya yapılmaması, fiilen çalışmasının ise 01.01.2013 tarihinde yeniden başlayıp SGK’ya sigortalılık bildirimlerinin bu tarihten itibaren yeniden yapılması halinde Bay A’nın 01.10.2014 tarihinde yapacağı yer değiştirme başvurusu reddedilecektir. Başvurunun kabul edilmesi için Bay A’nın eşinin üç yıl kesintisiz hizmet süresine ulaşacağı tarih olan 01.01.2015 tarihine kadar eklemesi; bu tarihten sonra yer değiştirme talebinde bulunması gerekmektedir.
EŞİ İŞVEREN OLAN DEVLET MEMURLARI DA YER DEĞİŞTİREBİLİR
Yapılan değişiklik sonrası sadece eşi özel sektörde ücretli çalışan devlet memurları değil, eşi işveren olarak kendi nam ve hesabına çalışan devlet memurları da eşinin işyerinin bulunduğu yere atama talebinde bulunabilecek. İşveren eşten dolayı yer talebinde bulunmak için de sigortalı çalışan eşte arana şartlara benzer şartların sağlanması gerekiyor. Bu kapsamda yer değiştirme talebinde bulunacak eşin yer değiştirme talep tarihinden geriye dönük kesintisiz üç yıl içinde kendi nam ve hesabına çalışan eşinin sosyal güvenlik primi ödemiş olması gerekiyor. Bir başka deyiş ile eşin SGK’ya 4/1-b eski adıyla Bağ-Kur tescilinin bulunması ve bu tescilin geriye dönük kesintisiz olarak üç yılı kapsaması gerekiyor. Bu şartların yanı sıra yer değiştirme talebinin kabul edilebilmesi için işveren eşin sosyal güvenlik prim borcunun da bulunmaması gerekiyor.
Örneğin;
Eşlerden Bay C’nin Erzurum’da bir devlet kurumunun taşra teşkilatında denetim elemanı olarak çalıştığını, diğer eş bayan D’nin ise 01.01.2000 yılından beri İzmir’de eczacı olarak kendi nam ve hesabına çalıştığını ve sosyal güvenlik primlerini eksiksiz olarak SGK’ya bildirildiğini ve ödediğini varsayalım. Bay C’nin 01.10.2014 tarihinde yapacağı yer değiştirme talebinde eşininBağ-Kur hizmet dökümü, Bağ-Kur borcu bulunmadığına dair yazı ve evlilik cüzdanı ile yapacağı başvuruda yer değiştirme talebi kabul görecektir.Eşin Bağ-Kur borcu bulunması halinde ise tescil kaydının süresine bakılmaksızın diğer eşin yer değiştirme talebi dikkate alınmayacaktır.
Eşler arasındaki aile birliğini korumaya yönelik yapılan bu düzenleme ile toplumumuzda belirli bir kesimi oldukça mağdur eden eşleri birbirine hasret bırakan çalışma koşulları ile ilgili oldukça müspet bir gelişme kaydedilmiştir. Bundan böyle aileler birbirlerini sadece hafta sonları veya belirli periyodik süreler de bir görmeyecek, hem evlilik hayatı hem de iş hayatı aynı şehirde yaşama imkânı bulacaktır. Yapılan düzenlemenin de elbette geliştirilmesi gerekmektedir. Yeni mezun olup evlilik gerçekleştirmek isteyen gençlerin birinin devlet memurluğunu diğerinin ise özel sektörü seçmesi durumunda mevcut sistemde aynı şehirde yaşayabilmek için ya en az üç yıl beklemek gerekecek ya da talihin yüzlerine gülmesi için dua edilecektir. Bu konuda da yapılacak bir düzenleme ile sistemin gençlerin de aile birliğine katkısı gerçekleşecektir.
Sertaç Sedat KÖKSAL
E-posta: sertack@hotmail.com
