Prof.Dr.Nizamettin KOÇ
Maltepe Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi
Birincisi Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin ev sahipliğinde 2008 yılında gerçekleştirilen ve sonraki süreçte iki yılda bir yapılmasına karar verilerek kurumsallaşan Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Kongrelerinin VII.si (Covid-19 salgını nedeniyle bir yıl gecikmeli olarak) 1 – 4 Eylül 2021 tarihleri arasında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi ile Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Derneği koordinatörlüğünde çevrim içi (online) olarak gerçekleştirildi.
“Ölçme ve Değerlendirme – Psikometri” alanındaki çalışmaların ve uygulamaların paylaşılmasını amaçlayan bu kongreye yurt dışı ve Türkiye’deki üniversitelerden akademisyenler, eğitim politikacıları, Millî Eğitim Bakanlığı uzmanları ile resmi ve özel okullarda görev yapan öğretmenlerden oluşan geniş bir grup katıldı.
Dört gün devam eden kongre paneller, çağrılı konuşmacılar, sözlü sunumlar (122 Sözlü bildiri) ve çalıştaylar olmak üzere dört ana başlıkta yürütüldü.
Kongre, Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Derneği (EPODDER) Başkanı Prof. Dr. Nuri Doğan, Gazi Eğitim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mahmut Selvi, Gazi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Musa Yıldız ve Milli Eğitim Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Petek Aşkar’ın Açılış Konuşmaları ile başladı.
Panel çalışmaları ile çağrılı konuşmacıların sunumları kongrenin ortak oturumlarında, sözlü sunumlar(bildiriler) ile Çalıştaylar ise paralel oturumlarda ele alındı.
Kongrenin ilk ortak oturumunda; Prof. Dr. Şener Büyüköztürk’ün(Hasan Kalyoncu Üniversitesi) moderatörlüğünde; dört panelistin katıldığı “21.Yüzyıl Becerileri İçin Ölçme ve Durum Belirleme Yaklaşımı”konulu bir panal çalışması yapıldı.
Bu panelde panel üyeleri konuyu;
- “Geçmişten 21.Yüzyıla Zihinsel Süreçlerin Ölçülmesinde Yaşanan Değişim”
(Dr. Öğr. Üyesi Ömer Kutlu - Ankara Üniversitesi)
- “21. Yüzyılda Öne Çıkan Bilişsel, İçsel ve Kişilerarası Beceriler”
(Arş. Gör. Dr.Seval Kula Kartal - Pamukkale Üniversitesi)
- “21.Yüzyılda Bilişsel, İçsel ve Kişilerarası Becerilerin Ölçülmesi ve Durum Belirleme”
(Öğr. Gör. Dr. Özge Altıntaş - Ankara Üniversitesi)
- “21 Yüzyılda Davranış Değerlendirme ve Değerlendirme Merkezi Uygulamaları”
(Dr. H. Eren Suna - Milli Eğitim Bakanlığı)
boyutlarında ele alarak görüşlerini paylaştılar.
Dr. Kutlu, okul eğitiminde sınavların tarihsel köklerinin 5 bin yıllık bir geçmişe dayandığını ve günümüzde ölçülen birçok özelliğin o tarihlerden itibaren ölçülmeye başladığını belirtti. Okullarda 20. yüzyılın sonlarına kadar yalnızca bilişsel özelliklere dayalı ölçmelerin yapıldığını, içsel ve kişilerarası becerilerin ihmal edildiğini vurguladı. 21. yüzyılın bu üç becerinin birlikte ölçüleceği bir yüzyıl olacağının altını çizdi.
Dr Kula Kartal ise, bilişsel, içsel ve kişilerarası becerilerin kuramsal boyutlarına dikkat çekti. Okul eğitiminde “yaşam başarısı”nın ön plana çıktığına vurgu yaptı. Eğitimde yüksek başarı elde etmiş ülkelerin ve OECD gibi eğitimle ilgilenen kuruluşların okul programlarında bu üç becerinin önemine dayalı çalışmalar yaptıklarını vurguladı. 21. Yüzyılın bu üç becerinin birlikte ele alınacağı bir yüzyıl olacağının altını çizdi.
Dr. Altıntaş, özellikle okul eğitiminde 20. yüzyılda kullanılan testlere, bu testlerin dayandığı güvenirlik ve geçerlik anlayışına değindi. Bu anlayışın okullarda çok sayıda ve çoğunlukla bilgi düzeyinde öğrenmeleri ölçen testleri yaygınlaştırdığını belirtti. Bu tür bir okul eğitiminin ve test anlayışının öğrencilerde içsel ve kişilerarası becerilerin geliştirilmesini ve ölçülmesini engellediğine dikkat çekerek; bilişsel, içsel ve kişilerarası becerilerin aynı test bataryası içinde “göreve dayalı” ve “duruma dayalı” maddelerle nasıl ölçüleceğine ilişkin iki farklı ölçme ve durum belirleme örneği gösterdi.
Dr. Suna, ölçme ve değerlendirme yaklaşımının “değerlendirme merkezleri” aracığıyla yapılması gerektiğine vurgu yaptı. Bu merkezlerde değerlendirme süreçlerinin ayrıntılı planlanacağını, davranışların gösterileceği ortamlara benzer ortamlarda gerçekleştirilen, değerlendirmelerin bağımsız ve uzman puanlayıcılar tarafından gerçekleştirileceğine dikkat çekti. Özellikle okullar ve bölgeler arası farklılıkların bulunduğu Türkiye için değerlendirme merkezlerinin, öğrenme ve öğretme süreçlerine önemli katkılar getireceğini belirtti.,
___________________________________________________________________________
Kongrenin bu panelinde üzerinde durulan ve paylaşılan görüşlerden birisi de 81 İlimizde kurulmuş olan Ölçme ve Değerlendirme Merkezleri’nin Ölçme ve Değerlendirme – Psikometri alanında yetişmiş uzmanlarla kadro açıcından güçlendirilerek değişik eğitim kademelerinde 21 yüzyıl becerilerini ölçmede kullanılabilecek ölçme araçlarını geliştirme yeterliliğine ulaştırılmalarının sağlanmasının gerekliliği oldu.
___________________________________________________________________________
Doç. Dr. C. Deha Doğan’ın (Ankara Üniversitesi) moderatörlüğünde gerçekleştirilen “Tıp Eğitiminde Ölçme ve Değerlendirme” konulu, kongrenin ikinci panelinde panel üyeleri:
- “Tıp Fakültelerinde Kullanılan Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri”
(Prof. Dr. M. Kemal Alimoğlu - Akdeniz Üniversitesi)
- “Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Ölçme ve Değerlendirme Deneyimi – Akademik Sınav Otomasyon Sistemi (ASOS)”
(Prof. Dr. Erol Gürpınar ve Prof. Dr. Murat Turhan - Akdeniz Üniversitesi)
- “Tıp Eğitiminde Öğrenme Analitikleri ve Değerlendirme”
(Dr. Öğr. Üyesi Alper Bayazıt - Ankara Üniversitesi)
boyutlarında görüşlerini paylaştılar.
Prof. Dr. Kemal Alimoğlu konuşmasında Tıp eğitiminde hâkim olan genel program stratejileri ve öğrenme stratejileri çerçevesinde ele alınan ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarını açıkladı. Bu bağlamda yeterliklerin değerlendirilmesi sürecinde işlevsel bilgilerin, gerçek yaşam becerilerinin ve tutum-davranışların değerlendirilmesinde kullanılan yöntemlerinden bahsetti. Devamında öğrencilerden çok sayıda ve çok noktadan veri toplamanın, etkin bir geri bildirim mekanizmasının oluşturulmasının önemine ve değerlendirmenin öğrenme sürecini desteklemesinin gerekliliğine vurgu yaptı.
Prof. Dr. Erol Gürpınar , Prof. Dr. Murat Turhan’ın da katkılarıyla geliştirdikleri tıp fakülteleri için özelleştirilmiş “Akademik Sınav Otomasyon Sistemi’nin tanıtımını gerçekleştirdi. Öncelikle sınav otomasyon sistemine neden ihtiyaç duyulduğunu vurguladıktan sonra sınav sisteminin genel yapısını ve özelliklerini canlı bir uygulama üzerinden açıkladı.
Dr. Öğr. Üyesi Alper Bayazıt, “öğrenme analitikleri”ne yönelik bazı kuramsal bilgileri sundu ve bunları değerlendirme süreci ile ilişkilendirdi. Devamında öğrenme analitiklerinin öğrenci başarı gelişimini değerlendirme sürecindeki kullanımına ilişkin ülkemizden ve dünyadan dikkat çekici örnekleri paylaştı. Son olarak öğrenme analitiklerinin kullanımına yönelik sınırlılıklardan bahsederek konuşmasını tamamladı.
Doç. Dr. Gülşen Taşdelen Teker’in (Hacettepe Üniversitesi) moderatörlüğünde gerçekleştirilen “Sağlık Alanında Ölçme Değerlendirme Uygulamaları” konulu üçüncü panelde panel üyeleri konuyu;
- “Tıp Fakültesi Uygulamaları”
(Doç. Dr. Ayhan Çalışkan - Ege Üniversitesi)
- “Diş Hekimliği Fakültesi Uygulamaları“
(Dr. Öğr. Üyesi M.İnci Başer Kolcu - Süleyman Demirel Üniversitesi)
- “Hemşirelik Fakültesi Uygulamaları”
(Dr. Öğr. Üyesi Hale Sezer - Bakırçay Üniversitesi)
boyutlarında ele alarak görüşlerini paylaştılar.
Doç. Dr Ayhan Çalışkan’ın konuşmasında, Tıp fakültesi özelinde öncelikle preklinik (klinik öncesi) ve klinik dönem eğitim uygulamaları özetlendi ve ardından genel hatlarıyla ölçme değerlendirme uygulamaları üzerinde durdu. Hem uluslararası arenada hem de Türkiye’deki tıp eğitimi uygulamalarında önemli bir yere sahip olan simüle/standart hastaların özellikle preklinik dönemdeki uygulamaları detaylı olarak paylaştı. Adeta “Süpermen” gibi pek çok durumda eğiticilerin yardımına koşarak kendilerine tanımlanan rolleri sergileyen simüle/standart hastaların ölçme ve değerlendirme süreçlerindeki önemi vurgulandı. Doç. Dr.Çalışkan ayrıca, kendi fakültelerindeki ölçme ve değerlendirme süreçlerinde simüle/standart hastaların nasıl kullanıldığını hem fakültedeki fiziksel koşulları hem de eğitici/değerlendirici/öğrenci bileşenlerinin bu süreçteki rollerini vurgulayarak açıkladı.
Dr.Öğr.Üyesi M. İnci Başer Kolcu, diş hekimliği fakültelerindeki eğitim ile ölçme ve değerlendirme uygulamalarının çerçevesini paylaştı. Özellikle manken/model kullanımının hem eğitim hem de ölçme değerlendirme ayağına dikkat çekti. Pandemi döneminin getirdiği sınırlılıklar neticesinde mevcut şartlar altında nasıl daha iyi bir eğitim verilip nasıl daha uygun ölçme ve değerlendirme yapılabilir arayışına dayalı olarak multidisipliner bir çalışma sonucu geliştirdikleri göreve dayalı (task based) yaklaşımı tanıttı. Hem biçimlendirici (formative) hem de değer biçici (summative) amaca hizmet eden, içerisinde eğitici değerlendirmelerinin yanı sıra öz ve akran değerlendirmelerinin de bulunduğu, portfolyo gibi araçların kullanıldığı bu yaklaşımın kullanılmasının öğrenciler tarafından da memnuniyetle karşılandığını paylaştı.
Dr. Öğr. Üyesi Hale Sezer, hemşirelik eğitimini özetleyerek ölçme ve değerlendirme uygulamalarına ilişkin paylaşımlarda bulundu. Daha çok klinik dönem ölçme ve değerlendirme uygulamalarına odaklanarak uluslararası literatürde de önemli bir yere sahip olan Structured Observation and Assessment of Practice (SOAP), Modelini genel hatlarıyla tanıtarak avantajları ve sınırlılıklarını açıkladı. Özellikle değerlendirici rolü üstlenecek bireylerin özelliklerine vurgu yaparak performans değerlendirmede kritik görev üstlenen değerlendiricilerin eğitiminin önemini vurguladı.
Son olarak panelin moderatörlüğünü yapan Doç. Dr. Gülşen Taşdelen Teker, tıp fakültesi öğrencilerinin sahip olmaları gereken el yıkama, steril eldiven giyme-çıkarma, dikiş atma-alma, intramuskuler enjeksiyon yapma gibi temel hekimlik beceri eğitiminin pandemi süresince çevrimiçi koşullarda nasıl verildiğini ve ölçme değerlendirme uygulamalarının da çevrimiçi koşullarda nasıl yapıldığını paylaştı. Türkiye’de ve uluslararası platformlarda örnek olarak değerlendirilebilecek bu uygulamanın detayları görseller kullanılarak paylaşıldı ve her şartta uygun ölçme değerlendirme yapmanın önemi vurgulandı.
Prof.Dr.Nuri Doğan’nın (Hacettepe Üniversitesi) moderatörlüğünde gerçekleştirilen “Kademeler Arası Geçiş Sistemleri” konulu kongrenin dördüncü(son) panelinde;
- Dr. Ali Baykal (Bahçeşehir Üniversitesi)
- Dr. Selahattin Gelbal (Hacettepe Üniversitesi)
- Dr. Şener Büyüköztürk (Hasan Kalyoncu Üniversitesi)
konu ile ilgili görüşlerini paylaştılar.
Prof. Dr. Şener Büyüköztürk konuşmasına 1999 yılından itibaren ülkemizde ilköğretimden ortaöğretime geçişte değişik adlar altında uygulanan ve LGS, OKS, SBS ve TEOG kısaltmalarıyla bilinen sınavların eğitimi “sınav odaklı sistem” konumuna getirdiğini vurgulayarak başladı. Bu sınavlar üzerinde yapılan bazı araştırmaların bulgularını paylaştı. Bu araştırmaların sonuçlarına göre, ilköğretimde (ilkokul + ortaokul) “sınav odaklı öğretim” nedeniyle öğrencilerin çocukluklarını yaşayamadığı, sanatsal, sportif ve kültürel etkinliklerden kopardığı, bu alanlardaki derslerin önemsizleştirilmesine yol açtığı üzerinde durdu. Her biri kısa ömürlü olan değişik adlar altında yapılan bu merkezi sınavların ad farklılıklarından öte, sınavlarda kullanılan testlerin yapısı ve içeriği bakımından önemli bir farklılığa sahip olmadıkları vurgulandı. Devamında Prof. Dr. Büyüköztürk, Hasan Kalyoncu Üniversitesi’nden bir ekiple LGS konusunda yürüttükleri bir araştırmanın bazı ön bulgularını paylaştı. Bu sınavların; rekabetçi bireyciliği artırdığı, öğretmenlerin %84’ünün görüşüne göre Öğrenci/öğretmen ilişkilerini olumsuz etkilediği, sınav odaklı bir öğretimi ön plana çıkardığı, öğretmenlerin %90’nının görüşüne göre öğrencilerin psikolojik durumlarını olumsuz etkilediği, sınavla öğrenci alan belirli okullara (liselere) girebilecek sınırlı sayıdaki bir öğrenci grubu için 8.sınıf öğrencilerinin % 90’nının bu sınavlara katılma durumunda/zorunda bırakılmalarının akademik açıdan savunulmasının mümkün olmadığı vurgulanarak şu öneriler dile getirildi:
- Liselere geçiş amaçlı merkezi sınav kaldırılmalıdır.
- Sayıları azaltılmış Fen ve Sosyal Bilimler Liseleri için 8.sınıf öğrencilerinin çok azının, örneğin %5’inin katılabileceği çok aşamalı bir seçim modeli geliştirilebilir.
Prof. Dr. Selahattin Gelbal, ortaöğretime geçişte MEB tarafından 1955 yılından başlayarak günümüze kadar yapılan merkezi sınav denemelerini özetleyerek başladığı konuşmasında şu görüşleri ve önerileri paylaştı.
- Aynı eğitim programını yürüten okullar arasındaki farkı azaltmak için sınavla öğrenci yerleştirmede değişikliğe gidilmesi önemli görülmektedir.
- Yalnızca fen ve sosyal bilimler liselerine akademik amaçlı seçme ve yerleştirme sınavları ile öğrenci alımına gidilebilir (Bunu yaparken çoğu Anadolu Lisesini Fen ve Sosyal Bilimler Lisesine dönüştürmeden- çünkü sınav sonuçlarında en fazla %5’lik bir öğrenci grubunun bu okullar için uygun olduğu görülmektedir).
- Okul yönetimi, okul rehberlik birimi ve öğretmenler kurulu’nun rehberliği/yönlendirmeleri çerçevesinde fen ve sosyal bilimler liseleri ile meslek liseleri giriş sınavlarına katılabilecek öğrencilerin belirlenerek öğrenci ve velilere önerilerde bulunulması sağlanabilir.
- Meslek Liselerine mesleki yeterliklere yatkın öğrencileri seçmek amacıyla beceri temelli sınavların yapılması düşünülebilir.
- Meslek Liseleri mezunlarının alanları ile ilgili işe alımlarda özendirici önlemlerin alınması sağlanmalıdır (Yükseköğretime geçiş kolaylığı, işe alımlarda öncelik verilmesi, vergi muafiyeti, emeklilik prim ödemeleri vb).
Prof. Dr. Ali Baykal konuşmasında, belirli karar alanlarında sınavlar yapılmasının bir zorunluluk olduğuna ilişkin örnekler üzerinde durarak, sınavlar/testler konusunu eğitimde kademeler arası geçiş kararları ile ilişkilendirdi. Bu çerçevede eğitimde kademeler arası geçiş kararlarında (özellikle ortaöğretimden yükseköğretime geçişte) sınavların zorunlu olarak kullanılması gerektiğini vurguladı. Arz/talep dengesizliğinin sınavlardan, bu bağlamda “testler”den yararlanmadan kaçınamayacağımız bir olgu olduğuna işaret eden Prof. Dr. Baykal, sınavların gerekliliği/gereksizliğini gündeme getirip tartışmak yerine sınavlarda kullanılan ölçme araçlarının (testlerin) geçerlik, güvenirlik gibi teknik özelliklerinin geliştirilmesi, iyileştirilmesi çalışmalarına ağırlık verilmesinin daha uygun olabileceği üzerinde durdu.
Dört günlük kongre süresince farklı gün ve saatlerde çağrılı konuşmacıların sundukları bildirilerin konuları programda yer alış sırasıyla şunlardır:
- Developing the Next Generation of Oral Reading Fluency Assessment:
Sözlü (Sesli) Akıcı Okumanın Değerlendirilmesine İlişkin Gelecek Nesil Çalışmaların Geliştirilmesi (Prof.Dr. Akihito Kamata - Sauthern Methodist University).
- Test Hileleri (Doç.Dr. Önder Sünbül – Mersin Üniversitesi)
- PISA ve TIMSS Gibi Geniş Ölçekli Uygulamalaeın Data Analizinde Doğru Yaklaşımlar (Doç. Dr. Serkan Arıkan – Boğaziçi Üniversitesi)
- A Novel Method to Investigate Concordance of Test Scores From Remote Online (At-Home, Proctored) and at Test Centres: Demonstration Investigating Two Different Rmote Proctoring Systems: Test Merkezlerinde ve Uzaktan Çevrim içi (Evde veya Sınav Gözetmeni Bulunan) Elde Edilen Test Puanlarının Uyumunun İncelenmesi için Yeni Bir Yöntem: İki Farklı Uzaktan Gözetmenlik Sisteminin İncelenmesi (Prof.Dr. Bruno Zumbo – University of British Columbia).
- Leveraging Modern Psychometrics and Technology to Facilitate Assessment and Learning: Modern Psikometri ve Teknolojinin Öğrenme ve Değerlendirmeyi Kolaylaştırmada Kullanımı (Prof. Dr. Jimmy de la Torre – The University of Hong Kong).
- İlk ve Ortaokul Programlarını Değerlendirme Çalışması: Sonuçlar ve Deneyimler (Prof. Dr. Fatma H. Bıkmaz – Ankara Üniversitesi)
- Ölçme – Değerlendirme ve Araştırma Süreçlerinde Etik (Prof. Dr. İnayet Aydın - Ankara Üniversitesi)
- Meta Analizinde Güncel Gelişmeler (Doç. Dr. Sedat Şen – Harran Üniversitesi)
- Öğrenme Analitikleri (Doç. Dr. Okan Bulut – Kanada Alberta Üniversitesi).
Kongrede yine farklı gün ve saatlerde üç farklı çalıştay gerçekleştirilmiş olup bu çalıştayların konuları ve düzenleyicileri şunlardır:
- Introduction to Multilevel Modeling by R and R Studio: R ve R Studio ile Çok Düzeyli Modellemeye Giriş (Prof. Dr. Akihito Kamata – Sauthern Methodist University)
- Rash Ölçme Kuramı ve Uygulamalar (Prof. Dr. Tuncay Öğretmen – Prof. Dr. Nuri Doğan (Hacettepe Üniversitesi) – Eğitimci Zeynep Uzun
- Örtük Sınıf Analizi ve Uygulamalar (Prof. Dr. Tuncay Öğretmen - Ege Üniversitesi) – Eğitimci Selim Daşcıoğlu
Sonuç
VII. Uluslararası Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Kongresi Doç. Dr. Ayfer Sayın (Gazi Üniversitesi) tarafından okunan ve aşağıdaki önerileri de içeren “Sonuç Bildirgesi” ile sona erdi.
- Okullarda öğrenme-öğretme ve ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin bilişsel, içsel ve kişiler arası yeterliklerini birlikte kullanması gerekliliğine yönelik çalışmalar yapılmalı.
- Değerlendirme merkezi uygulamalarının ölçme ve değerlendirme alan uzmanlarınca desteklenmesi sağlanmalı.
- Sağlık alanı gibi alanlarda da ölçme ve değerlendirme uygulamaları desteklenmeli.
- Ölçme ve değerlendirme ve araştırma süreçlerinde etik konusuna ağırlık verilerek etik kurulların faaliyetlerinin denetlenmesi ve desteklenmesi sağlanmalı.
- Geniş ölçekli testlerden elde edilen ya da büyük simülasyon verilerinin kullanımında veri kullanım prosedürlerine dikkat edilecek faaliyetler gerçekleştirilmeli.
- Kademeler arası geçişte yaşanan sorunlar hâlen devam ettiğinden, bu sorunlara ilişkin ortak bir çalışma yapılmalı,
- Merkezi sınav yapan kurumların bağımsız denetleme kurullarınca denetlenmesi sağlanmalı.
Teknolojinin sunduğu olanaklardan yararlanılarak çevrim içi (online) olarak geniş bir katılımla gerçekleştirilen VII. Uluslararası Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Kongresi, örnek bir kongre niteliğinde başarıyla tamamlanmış olup, Covid-19 salgın koşullarına rağmen kongrenin planlandığı şekilde gerçekleşmesine ev sahipliği yapan Gazi Üniversitesini, Kongre Düzenleme Kurulu Eş Başkanları Prof. Dr. Mehtap Çakan (Gazi Eğitim Fakültesi Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme ABD Başkanı) ve Prof. Dr. Nuri Doğan (EPODDER Başkanı) başta olmak üzere, “Kongre Düzenleme Kurulu” üyelerini ve “Kongre Sekreteryası”nda görev alan akademisyenleri kutluyoruz.
