Yaşar Üniversitesi Ekonomi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Serpil Kahraman, salgının başlangıcından bu yana değişen tüketim alışkanlıklarımıza dikkat çekti. Kahraman, bu süreçte özellikle gelir- tüketim dengesini gözeterek ekonomik kararlar almanın önemini vurguladı.
Kahraman, pandemi sürecinde toplam tüketim harcamalarının azalmadığını, ancak tüketim kalemlerinin yön değiştirdiğini belirterek, “Başlangıçta gıda ve buna bağlı olarak artan market alışverişi gibi zorunlu tüketim kalemlerine yönelen harcamaların, 13 Mart – 28 Ağustos 2020 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 77 ile en fazla elektrik-elektronik ve bilgisayarda, yüzde 42 ile de market ve alışveriş merkezleri harcamalarında arttığını görüyoruz” dedi.
Yaşar Üniversitesi İşletme Fakültesi Ekonomi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Serpil Kahraman, pandemi sürecinin en başında belirsizliğin tetiklediği güven kaygısıyla olağan tüketim haddimizi aşan hatta stok düzeyine varan tüketime yönelindiğine dikkat çekerek, geçen süreçte ise uzaktan eğitim, uzaktan çalışma gibi nedenlerle tüketim kalemlerinde de değişiklik gözlendiğini söyledi. Kahraman, “Covid - 19 süreciyle birlikte aslında yeni bir dünya düzenine geçildi. Bu süreçte yeniden yapılanan ve hatta kimi zaman pandemi önlemlerine yön veren alan, kuşkusuz ekonomi oldu. Ülkeler, bu dönemde temelde biraz daha dışa kapalı ekonomi politikaları belirleyerek yeni düzene uyumlanırken vatandaşların da ekonomik kararları değişti” diyerek pandeminin başlangıç noktasından günümüze tüketim yönlü davranışlarımızın nasıl değiştiğini anlattı.
EN FAZLA ARTIŞ ELEKTRİK-ELEKTRONİK VE BİLGİSAYAR HARCAMALARINDA
Serpil Kahraman, pandemi sürecinde toplam tüketim harcamalarının azalmadığını, ancak tüketim kalemlerinin yön değiştirdiğini belirterek, “Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) araştırma raporuna göre; pandeminin başlangıcı olan 13 – 20 Mart haftasında tahmin edileceği üzere gıda ve buna bağlı olarak artan market alışverişi gibi zorunlu tüketim kalemlerine yönelen harcamaların, 3 Nisan haftasında yeniden sınırlı düzeyde artsa da akabindeki süreçte harcama kalemlerinin ilk etapta mobilya ve aksesuar, elektrik-elektronik aletler başta olmak üzere önlemlerin esnetilmesiyle de seyahat, restoran gibi kalemlere yönlendiği görülüyor. 13 Mart – 28 Ağustos 2020 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 77 ile en fazla artış elektrik-elektronik ve bilgisayar, akabinde sırasıyla yüzde 42’yle market ve alışveriş merkezleri, yüzde 31 ile müteahhit işleri, yüzde 26’yla yapı malzemeleri olup en fazla azalış görülen kalemler ise tahmin edileceği üzere yüzde 63’le havayolları, yüzde 58 ile seyahat acenteleri/taşımacılık ve yüzde 54’le de konaklama ve hizmet sektörü” diyerek tüketim alışkanlıklarındaki yaşanan değişimi aktardı.
TEMASSIZ ÖDEME VE İNTERNETTEN ALIŞVERİŞ ARTTI
Öte yandan, internet tabanlı alışverişlerde artış kaydedildiğini ifade eden Kahraman, “Pandemi başlangıç sürecinde ‘Evde kal’ uyarılarıyla birlikte haliyle online ve banka/kredi kartlı işlemlerde doğal olarak artış kaydedilmişti. Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM) verilerine göre; bu yılın ilk 9 ayında toplam kartlı ödeme tutarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 15 artarak 819,6 milyar TL oldu. Kredi kartı ile yapılan ödemeler ise yılın ilk 9 ayında, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11 artarak 685,3 milyar TL olurken banka kartı ile yapılan ödemeler de yüzde 38 artışla 129 Milyar TL olarak gerçekleşti. Mikro ödemeler için kritik önem taşıyan temassız ödemeler yaygınlaşmaya devam ederken 2020 Eylül sonu itibarıyla temassız kredi kartlarının toplam kredi kartları içindeki payı yüzde 58’e ulaştı; temassız ödeme kabul eden terminallerin oranı da yüzde 73 olarak gerçekleşti. 2020’nin ilk 9 aylık döneminde, temassız ödeme adedi geçen yılın 3,5 katına çıkarak 1,1 milyara ulaşırken internet üzerinden gerçekleşen kartlı ödemelerin toplam kartlı ödemeler içerisindeki payı ise yüzde 21 oldu. İnternetten yapılan kartlı ödeme işlemlerinde ise yerli kartların yurt içi kullanımı verilerine göre; işlem adedi 1 Mart – 30 Eylül 2020 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 12,76 artışla toplam 1 milyar 36 milyon 404 bin 781’e ulaştı. Aynı dönemdeki işlem tutarı ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 16,47’lik artışla 305 milyar 779 milyon 390 bin TL’ye ulaştı” diye konuştu.
