Saltanatın Kaldırılması Neden Önemliydi?

Saltanatın Kaldırılması; (1 Kasım 1922)

Nedenleri:

1. İstanbul’daki Tevfik Paşa hükümetinin 17 Ekim’de Başkomutana gönderdiği yazıda; “Kazanılan zaferle artık İstanbul-Ankara ikiliği kalkmış, ulusal birlik sağlanmıştır. Anlaşma Devletleri ile yapılacak barış görüşmelerine her iki hükümette çağrılacaktır. Bu durumda ulusumuzun esenliği ile ilgili sorunlarımızı önceden aramızda görüşüp, davaları konferansta birlikte savunmamız gerekecektir. Bu konuda anlaşmak üzere çalışmalara başlayalım” denilmektedir.

Mustafa Kemal’in tepkisi çok sert olmuş ve şu cevabı vermiştir. “Anayasa ile biçimi ve niteliği belli olan Türkiye devleti kuruluşundan beri yalnız TBMM hükümeti tarafından yönetilmektedir. Yasal olmadığı, hukuk dışı bulunduğu TBMM tarafından pekçok kez belirtilen İstanbul’daki kurulun barış konferansına katılmaya hakkı yoktur.”

NOT: TBMM’nin, kazandığı bu başarıdan pay isteyen İstanbul hükümetinin haksızlığı vurgulanmıştır. Bir ülkede iki ayrı hükümetin yaşayamayacağı gerçeğinin anlaşılması.

2. 23 Nisan 1920’de kurulan TBMM’nin ulusal egemenlik ilkesine dayanması, saltanatın ulusal egemenlik ilkesine ders düşmesi.

3. Padişah ve İstanbul hükümetinin Kurtuluş Savaşı boyunca ulusal hareketi bölmeye çalışması.

4. İtilaf devletlerine karşı kesin zaferin kazanılması.

5. 27 Ekim 1922’de Anlaşma Devletleri, isviçre’nin Lozan (Lausanne) kentinde bir barış konferansı düzenlediklerini bildirerek, TBMM hükümetiyle birlikte İstanbul hükümetimde konferansa çağırmışlardır.

İtilaf devletlerinin amacı Türk tarafını bölmek ve güçsüzleştirmektir. Osmanlı hükümeti anlaşma devletlerince araç olarak kullanılabilirdi.

Sorunun kökten çözülmesi için TBMM’nin 308 Numaralı kararı ile 1 Kasım 1922 tarihinde saltanat ile halifeliği birbirinden ayıran ve saltanatı kaldıran kanunu kabul etti.

Vahdettin sadece halifelik yetkilerine 17 Kasım 1922’de İngilizlere sığınıp İstanbul’dan ayrıldı.

18 Kasım 1922’de TBMM Osmanlı veliahdı Abdülmecit Efendi’yi Halife seçti. Böylece İngiltere’nin padişahın kişiliğine halifelik durumundan faydalanması engellenmiştir.

ÖNEMİ:

1. Saltanatlığın kaldırılması ile millet egemenliğinin önündeki engel kaldırıldı. Osmanlı Saltanatı sona erdi. Cumhuriyet yönetimine geçiş süreci hızlandı.

2. Halifeliğin devlet başkanı özelliği ve siyasi gücü elinden alınmış, halife sembol duruma düşürülmüştür.

3. Refet Paşa Anlaşma Devletleri temsilcilerine TBMM adına İstanbul ‘daki idareye el koyduğunu bildirmiş, 4 Kasım’da Tevfik Paşa hükümeti istifa etmiştir.

4. Anadolu’daki hükümet İstanbul’a tamamen hakim olmuştur.

Mustafa kemal Paşa Nutuk’ta saltanatın kaldırılması ile ilgili görüşmelerin uzaması ve bu kurumun devam etmesini isteyenlerin faaliyetleri karşısında şunları söylediğini belirtmiştir: 

“Efendiler hakimiyet ve saltanat kimse tarafından hiç kimseye ilim icabıdır diye görüşmeyle tartışmayla verilmez.Hakimiyet ve saltanat kuvvetle kudretle zorla alınır.Osman oğulları Türk milletinin hakimiyet ve saltanatını zorla el koymuşlardır.Bu haksız durumu altı yüzyıldan beri sürdürmüşlerdir.Şimdi de Türk milleti bunlara hadlerini bildirerek hakimiyet ve saltanata isyan ederek idareyi kendi eline almış bulunuyor.Bu bir oldu bittidir. Konumuz millete saltanatı bırakmak yada bırakmamak değildir.Mesele zaten olup bitmiş bir gerçeği ifade etmekten ibarettir.Bu derhal olacaktır.Burada toplananlar meclis ve herkes meseleyi olduğu gibi görürse doğru olur.Aksi takdirde gerçek yine gerektiği şekilde belirtilecektir.Fakat ihtimal bazı kafalar kesilecektir.”