Bugün Türk şiirinin önemli isimlerinden Cemal Süreya'nın ölüm yıl dönümü. (1931 Tunceli - 9 Ocak 1990, İstanbul)
Cemal Süreya 1931'de o yıllarda Erzincan'a bağlı olan (şimdilerde Tunceli'ye bağlı) Pülümür ilçesinde doğdu. Babası Hüseyin, annesi ise Gülbeyaz'dır. Çocukluğunun ilk yıllarını Erzincan şehrinde geçirdi. 1938'de Dersim İsyanı sonrasında ailesi Bilecik'e sürgün edildi. Bilecik'te ilkokula başladı ve İstanbul Beyoğlu'nda bitirdi. Haydarpaşa Lisesi'nden mezun olup Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi maliye ve iktisat bölümü'nü bitirdi. Maliye Bakanlığı'nda müfettiş yardımcılığı ve müfettişlik, darphane müdürlüğü, Kültür Bakanlığı'nda kültür yayınları danışma kurulu üyeliği, Orta Doğu İktisat Bankası yönetim kurulu üyeliği ve 25 yılı aşkın Türk Dil Kurumu üyeliği görevlerinde bulunmuştur. Yayınevlerinde danışmanlık, ansiklopedilerde redaktörlük, çevirmenlik yaptı. Ağustos 1960'tan itibaren yalnızca dört sayı çıkarabildiği Papirüs dergisini Haziran 1966- Mayıs 1970 arası 47, 1980-1981 arası iki sayı daha çıkardı. Pazar Postası, Yeditepe, Oluşum, Türkiye Yazıları, Politika, Yeni Ulus, Aydınlık, Saçak, Yazko Somut, 2000'e doğru gibi yayın organlarında şiir ve yazılarını yayımladı.
İkinci yeni hareketinin önde gelen şair ve kuramcılarından sayılan Cemal Süreya'nın ilk şiiri "Şarkısı Beyaz" Mülkiye dergisinin 8 Ocak 1953 tarihli sayısında yayımlanmıştır. Geleneğe karşı olmasına rağmen geleneği şiirinde en güzel kullanan şairlerden birisiydi. Kendine özgü söyleyiş biçimi ve şaşırtıcı buluşlarıyla, zengin birikimi ile, duyarlı, çarpıcı, yoğun, diri imgeleriyle ikinci yeni şiirinin en başarılı örneklerini vermiştir. Ölümünden sonra adına bir şiir ödülü kondu. 1997'de de Cemal Süreya arşivi yayımlandı.
Cemal Süreya soyadını neden değiştirdi?
Süreya'nın üvey kızı Gonca Uslu'nun aktardığına göre iddiaya girmeyi çok seven şair arkadaşıyla bir telefon numarası üzerine iddiaya girmiş, kaybederse soyadındaki "y" harfinden birini sildireceğini söylemiş. İddiayı kaybetmiş ve Süreyya olan soyadını Süreya olarak değiştirmiş "Süreya" soyadı ilk kez 1956 yılında yayımlanan "Elma" şiirinde görüldü.
~ ~ ~ 9 Ocak Tarihinde Yaşanan Olaylar ~ ~ ~
475 – Bizans İmparatoru Zeno başkent Konstantinopolis’i terkederek Antioch’a (Antakya) kaçmaya zorlandı, böylelikle birinci saltanatı sona ermiş oldu. 1788 – Connecticut Amerika Birleşik Devletleri anayasasını onaylayan 5. eyalet oldu. 1792 – Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında 5 yıllık savaşın ardından Yaş Antlaşması imzalandı. 1839 – Fransız Bilimler Akademisi Daguerreotype adı verilen bir fotoğrafçılık işlemini duyurdu. 1853 – Osmanlı İmparatorluğu için “hasta adam” tabiri ilk kez Rus çarı I. Nikolay tarafından kullanıldı. 1861 – Mississippi Birleşik Devletlerden ayrıldı. 1900 – Mısır’da Kahire demiryolu tamamlandı ve ilk tren hizmete girdi. 1905 – Moskova’da Kışlık Saray’a yürüyen işçilerin üzerine ateş açıldı. 1910 – Tarihî çırağan Sarayı yandı. 1916 – Seddülbahir Muharebeleri bitti. 1916 – İngilizler’in Gelibolu Yarımadası’ndan çekilip gitmeleri üzerine sabah 08.45′te Alçıtepe’den Başkomutanlık Vekaleti’ne telgraf çeken 5. Ordu Komutanı Mareşal Otto Liman von Sanders, “Tanrı’ya şükür Gelibolu Yarımadası tamamen düşmandan temizlenmiştir. Diğer ayrıntılar ayrıca sunulacaktır” dedi. 1920 – Kuvay-i Milliyeci,Yahya Kaptan, Gebze’de İstanbul Hükümeti’nin adamlarınca öldürüldü. 1921 – Birinci İnönü Muharebesi başladı. 1922 – Hatay ilinin Dörtyol İlçesi düşman işgalinden kurtuldu. İtilaf Devletleri güçlerine karşı İlk kurşun Dörtyol’un Karakese Beldesinde Ömer Hoca’nın Oğlu Mehmet (Kara Mehmet)’tarafından Hatay İlinin Dörtyol İlçesi Karakese Beldeside 19 Aralık 1918 tarihinde atılmıştır. 1926 – Piyango çekilişinin yalnızca Tayyare Cemiyeti’ne ait olduğuna ilişkin kanun kabul edildi. 1936 – Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Atatürk’ün de katıldığı bir törenle öğrenime başladı. Törende konuşan Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan “çürümüş görünen dünya kültürünü yeniden yaratacak olan Türk çocuklarıdır” dedi. 1937 – Josef Stalin’in sürgüne gönderdiği Lev Troçki, Meksika’ya gitti. 1937 – İstanbul Tramvay Şirketi, talebelerin ucuz seyahat etmeleri için paso verdi. Pasolar talebelerin ikamet mıntıkalarıyla, mekteplerinin bulunduğu bölge arasındaki seferlerde geçerli oldu. 1942 – Türk Tarih Kurumu Ziya Gökalp’in bütün eserlerinin yayımlanmasına, Türk Dil Kurumu da yeni bir Kur’an çevirisine karar verdi. 1951 – Birleşmiş Milletler genel merkezi açıldı. 1955 – Devlet Operası sopranosu Leyla Gencer, temsiller vermek üzere İtalya’ya gitti. 1957 – Birleşik Krallık başbakanı Anthony Eden sağlık nedenleriyle istifa etti. 1964 – Panama Kanalı bölgesinde çıkan Amerikan karşıtı gösterilerde 21 Panamalı ve 3 Amerikan askeri öldü. 1964 – ATAŞ grevi, “milli güvenliği bozucu” nitelikte olduğu gerekçesiyle Bakanlar Kurulu tarafından 1 ay süreyle ertelendi. 1966 – 800 kişilik ilk işçi kafilesi Almanya’ya hareket etti. 1968 – Surveyor 7 adlı uzay aracı ay yüzeyine yumuşak iniş yaptı. Bu yolculuk Amerikalıların insansız ay yüzeyi araştırmalarının sonuncusu oldu. 1968 – Ankara Yüksek İhtisas Hastanesi’nde bir köpeğin kalbi değiştirildi. Ameliyattan kırk dakika sonra bakım güçlüğü nedeniyle köpek “uyutuldu”. 1968 – Mexico City tarihinde bilinen ilk ve son kez kar yağışı gözlendi, yağış 2 gün daha devam etti. 1969 – Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) bir ay süreyle tatil edildi. 6 Ocak günü üniversitede Amerikan Büyükelçisi Robert Komer’in makam otomobili öğrenciler tarafından yakılmıştı. 1969 – Ses hızını aşan ilk yolcu uçağı Concorde deneme uçuşunu başarıyla gerçekleştirdi. 1970 – Birleşik Krallık’da yapılan açıklamaya göre bir hafta içinde Hong Kong gribinden 2850 kişi öldü. 1972 – RMS Queen Elizabeth yolcu gemisi Hong Kong’un Victoria Limanı’nda çıkan bir yangın sonucu yarı batık halde kaldı. Bu enkaz 1974 yılında bir James Bond filmi olan Altın Tabancalı Adam’da dekor ve plato olarak kullanıldı. 1978 – Akaryakıt sıkıntısı had safhada; akaryakıtı biten hastaneler hasta kabul etmemeye ve yatan hastaları taburcu etmeye başladılar. 1978 – Bir günde 14 yer bombalandı. İstanbul’da 5, Ankara’da 7, Trabzon ve Afşin’de de birer yere atılan bombalar hasara yol açtı. 1978 – İstanbul’da çapa Tıp Fakültesi şiddetli soğuk nedeniyle tatil edildi. 1978 – Tekel Genel Müdür Vekili Esat Gühan görevden alındı, yerine vekaleten Orhan Özet getirildi. 1979 – Ankara’da iki tren çarpıştı. çoğu işçi ve öğrenci olan 32 kişi öldü. 1979 – Yeşilköy Havalimanı’nda kanlı baskını gerçekleştirdikten sonra müebbet hapse mahkûm olan Muhammed Reşit ve Mehdi Muhammed adlı iki Filistinli gerilla Sağmalcılar Cezaevi’nden kaçtı. 1979 – Ege Kıta Sahanlığı görüşmeleri Viyana’da büyük bir gizlilik içinde başladı. 1984 – Yargıtay bir karar verdi; emekli işçiye verilen altın madalyanın bedeli, kıdem tazminatından düşülecek. 1986 – Polaroid’in açtığı patent davalarını kaybeden Kodak firması anında fotoğraf veren kamera (instant camera)işine son vermek zorunda kaldı. 1987 – Yargıtay, Milliyetçi Hareket Partisi’nin Alparslan Türkeş’in üzerinde bulunan mal varlığının hazineye devrine karar verdi. 1991 – Toplu taşıma araçlarında sigara içilmesi ve tütün mamullerinin reklamının yapılması yasaklandı. 1995 – Güner Ümit’in, İnter Star’da yayınlanan “Süper Turnike” programında, Alevilerde “ensest” olduğunu ima eden sözleri üzerine, Aleviler iki gün boyunca televizyon önünde gösteri yaptı. İki günün sonunda programın yayından kaldırılacağı açıklandı. 1996 – Evrensel Gazetesi muhabiri Metin Göktepe’nin cesedi Eyüp Spor Salonu’nun yakınındaki arsada bulundu. Gazeteci Metin Göktepe bir gün önce görevini yaparken polisçe engellenmiş ve gözaltına alınmıştı. 1996 – Sabancı Holding Yönetim Kurulu Üyesi Özdemir Sabancı, Toyotasa Genel Müdürü Haluk Görgün ve sekreter Nilgün Hasefe, Sabancı Center’da vurularak öldürüldü. Olayı DHKP/C örgütü üstlendi. 1997 – Başbakanlık Kriz Yönetimi Merkezi yönetmeliği Resmi Gazete’de yayımlandı. Yönetmelik kriz hallerinde kimi yürütme yetkilerini Genelkurmay Genel Sekreterliği’ne veriyor. 2003 – İkinci Afrika Sosyal Forumu sona erdi. 2003 – Aile mahkemeleri kuruldu. 2005 – Mahmud Abbas Filistin devlet başkanlığına seçildi. 2007 – Merkez üssü Özbekistan’ın başkenti Taşkent’in 200 kilometre güneydoğusu olan 8 şiddetinde deprem meydana geldi. 2007 – Adana’dan Irak’a giden, içinde Türk işçilerinin bulunduğu, Moldova’lı bir şirkete ait Antonov tipi bir uçak Bağdat’ın Beled havaalanı pistine 200 metre kala düştü: 34 kişi öldü.
~ ~ ~ 9 Ocak Tarihinde DOĞANLAR ~ ~ ~
1778 – Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi Türk müzikadamı 1839 – Paul Cézanne, Fransız ressam (ö. 1906) 1868 – Søren Sørensen, Danimarkalı biyokimyacı (ö. 1939) 1881 – Lascelles Abercrombie, İngiliz şair, edebiyat eleştirmeni (ö. 1938) 1890 – Karel Capek, çek romancı, kısa öykü, oyun ve deneme yazarı (ö. 1938) 1890 – Kurt Tucholsky, Alman gazeteci ve yazar (ö. 1935) 1908 – Simone de Beauvoir, varoluşçuluk akımını edebiyatta sürdüren Fransız yazar ve feminist 1913 – Richard Milhous Nixon, Amerika Birleşik Devletleri’nin 37. başkanı 1917 – Cahit Külebi, Türk şair 1922 – Ahmed Sékou Touré, Gine Cumhuriyeti’nin ilk başkanı 1925 – Lee Van Cleef, ABD’li oyuncu (ö. 1989) 1933 – Wilbur Smith, Afrika’lı yazar 1941 – Joan Baez, 1960′larda gençliğin Amerikan halk müziğine ilgisini çeken şarkıcı ve siyasal eylemci 1944 – Jimmy Page, Led Zeppelin grubunun gitaristi 1956 – Imelda Staunton, İngiliz oyuncu 1959 – Mehmet Ali Ağca, Papa ve Abdi İpekçi suikastlerinin sanığı 1967 – Claudio Caniggia, Arjantinli futbolcu 1968 – Joey Lauren Adams, ABD’li oyuncu 1978 – Gennaro Gattuso, İtalyan futbolcu 1985 – Bobo, Brezilyalı futbolcu 1991 – Can Maxim Mutaf, Türk baskerbolcu
~ ~ ~ 9 Ocak Tarihinde ÖLENLER ~ ~ ~
1873 – III. Napolyon Fransız imparator (d. 1849) 1936 – John Gilbert, ABD’li aktör (d. 1899) 1951 – Ahmet Hamdi Akseki, Diyanet İşleri başkanı (d. 1887) 1964 – Halide Edip Adıvar, Türk Yazar (d. 1884) 1975 – Pierre Fresnay, Fransız aktör (d. 1897) 1982 – Nurullah Berk, Türk ressam ve yazar (d. 1906) 1990 – Cemal Süreya, Türk şair (d. 1931) 1992 – Bill Naughton, İngiliz oyun yazarı (d. 1910) 1996 – Duygu Aykal, Türk balerin ve koreograf 2001 – Yusuf Bozkurt Özal, Türk siyasetçi
