Sosyal medyada ve haber sitelerinde yemek görsellerinin çeşitli ülkelerdeki öğle yemeği menüsünü gösterdiği iddia edildi. 2016'dan beri dolaşımda olan görseller bu kez Ağustos 2023'te karşımıza çıktı.
Paylaşılan görselin İtalya'nın Roma şehrindeki lise öğrencilerine verilen ücretsiz öğle yemeğini gösterdiği iddia edildi.
Görseller bir restoran zincirinin reklam kampanyasından
Konuyu araştıran Teyit.org, görselin kaynağının Sweetgreen isimli yemek zincirinin blog sayfası olduğuna ulaştı. Salata başta olmak üzere sağlıklı ürünler üreten Sweetgreen, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki okulların öğle yemeklerine eleştirel bir bakış getirmek için 2014 yılında bu görselleri hazırlamış.
Sweetgreen, görselleri “Sweetgreen in schools” (Sweetgreen okullarda) programının tanıtımını yapmak ve ABD’deki okul yemeklerinin sağlıksızlığına işaret etmek için hazırlamış. Sweetgreen firması, reklam kampanyasında motivasyonlarını şöyle açıklıyor.
Tipik bir günde ABD'de 32 milyon çocuğun kafeteryada yemek yediğini biliyor muydunuz? Ya da bu öğrencilerin çoğunun günlük kalorilerinin yarısından fazlasını okulda tükettiğini? Bu gibi gerçekler bizi, çocukları gerçek gıdalarla buluşturmaya ve Sweetgreen in schools programımız aracılığıyla onlara nasıl sağlıklı seçimler yapılabileceğini öğretme konusunda motive ediyor.
Sweetgreen'in görselleri ABD'deki okul çağındaki çocukların beslenme alışkanlıklarının sağlıksız olduğunu göstermek için diğer ülkelerden okul yemekleri görselleri sunarak bunları ABD'yle kıyaslıyor.
Diğer taraftan içerikte, dünyanın dört bir yanındaki kafeteryalarda bulunan farklı yiyecek türlerini tasvir eden görsellerin temsili olduğu vurgulanmış.
Sweetgreen'in görselleri hangi kaynağa dayanıyor?
Sweetgreen 2015 yılında paylaşımını güncelleyerek bu fotoğrafların eleştiri amacıyla hazırlanmadığını ve kaynak olarak AP’nin dünyanın çeşitli yerlerindeki okul yemeklerini gösteren araştırmasını temel aldıklarını belirtmiş.
Ancak Associated Press'in 2014 yılında yayınladığı olumlu ve olumsuz çeşitli okul yemeği örneklerine odaklanan haberinde İtalya'ya dair bir çalışmasına rastlamıyoruz. AP'nin haberindeki fotoğraflara kendi internet sitesinden erişilmiyor. Ancak aynı yıl yayınlanan haberlerde görsellere ulaşmak mümkün.
AP’nin Dünya’nın çeşitli bölgelerinden paylaştığı okul yemeği örneklerinden bazıları şöyle:
AP'nin fotoğrafları okullarda kaydedilmiş gerçek anları yansıtıyor. Ancak bahsi geçen ülkelerin geneline dair bir ortalamayı yansıtmıyor. Yalnızca adı geçen ülkelerin seçilmiş bir okulundaki yemekleri gösteriyor.
Diğer taraftan Sweetgreen tarafından hazırlanan görsellerde Finlandiya, Brezilya, Güney Kore, Yunanistan, Ukrayna gibi ülkelerin okul yemeği görselleri sunuluyor. Ancak kaynak gösterdikleri AP'nin haberinde bu ülkelerden bahsedilmiyor. Sweetgreen’in Fransa ve İspanya için paylaştıkları okul yemeği örnekleri de AP'nin haberinde gösterilenden farklı.
Görselleri hazırlayan Sweetgreen ya da kaynak olarak gösterdikleri AP’nin ise İtalya’daki okul yemeklerinin ücretsiz olduğuna dair bir iddiası bulunmadığı görülüyor. İtalya’daki menünün ücretsiz verildiği iddiası, Ağustos 2023’ten itibaren Türkçe paylaşımlarda dile getiriliyor.
Bu da iddianın, Sweetgreen görseline tamamen uydurularak eklendiğini gösteriyor.
İtalya’da okul yemekleri yerel üreticilerden mi geliyor?
İddianın ikinci ayağı ise İtalya’daki okul yemeklerinin yüzde 98’nin yerel olarak yetişen ürünlerden yapıldığı. İtalya 2010 yılından beri okullarda organik besinlerin menüye girmesi için Dünya Sağlık Örgütü ve Avrupa Birliği’yle imzaladığı anlaşmalar gereği bütçe ayırıyor. Bu girişimler neticesinde Roma bölgesindeki okul menülerinin yüzde 70’i yerel üreticilerin ürünlerinden elde edilen organik besinlerden oluşuyor. Fakat yüzde 98 oranının gerçeği yansıttığına kanıt yok.
İtalya’da öğle yemekleri ücretsiz mi?
İddiaların son ayağı olan İtalya’daki okullarda öğle yemeklerinin ücretsiz olduğu da doğru değil. Konuyla ilgili araştırmalara göre bir öğrencinin İtalya’da okulda olduğu sürede yemeğe harcadığı ücret ortalama beş euro. Bu ücretin bir kısmı, düşük gelirli aileler için devlet tarafından kompanse ediliyor. Roma bölgesinde ise ortalama bir yemek ücreti üç euro; zira bu bölgede yemeğin maaliyetini karşılamak için harcanan devlet desteği daha yüksek.
Çeşitli bölgelerde, yüksek ücretlerden şikayetçi aileler, çocuklarını beslenme çantasıyla okula yollamak istiyor. İtalya Yüksek Mahkemesi ise çocukların beslenme çantasıyla okula yollamanın eşitlik ilkesine aykırı olabileceği gerekçesiyle ailelerin talebini reddederek okula beslenme çantasının kabul edilip edilmeyeceğini okulların inisiyatifine bırakmış.
La Gazzetta Italiana’nın görüştüğü bir öğrenci velisi okuldaki yemeklere 2 bin eurodan fazla para verdiğini söylemiş. Fakat bu miktarın kaç öğrenci için, ne kadar sürede ya da kaç öğünü kapsadığı haberde belirtilmiyor.
Türkiye'deki okullarda beslenme
Türkiye'de son yıllarda yükselen gıda enflasyonu ailelerin okullardaki yemek parasını karşılamasını güçleştiriyor. OECD'nin (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) 2021 yılı raporuna göre Türkiye'deki çocuklardan yüzde 20'si yoksulluk içinde yaşıyor. Bununla birlikte okuldaki beslenmenin maliyetindeki artış, bazı ailelerin çocuklarını okuldan almasına sebep oluyor.
Gelişim çağındaki çocukların beslenmeye erişiminin güçleşmesi ciddi sağlık sorunlarını da beraberinde getiriyor. TMMOB Gıda Mühendisleri Odası Kocaeli Temsilcisi Sema Kopal'a göre Türkiye'de kız çocuklarının yüzde 85'i, erkek çocuklarının yüzde 69'u yetersiz beslenmeye bağlı düşük kilo ve kansızlık sorunu yaşıyor. Derin Yoksulluk Ağı, sağlıksız ve yetersiz beslenmenin hem sağlığa hem eğitime zararlı etkilerinin altını çizerek Türkiye'de bir okul beslenme programı geliştirilmesinin önemini vurguluyor.
Ayrıca temiz suya erişim de öğrenciler için önemli bir problem. Veli-Der'e göre Türkiye'deki okulların yüzde 95'inde temiz suyu olan bir çeşme bulunmuyor. Kantinlerdeki suyun yüksek maliyeti ise bazı öğrencileri tuvaletlerdeki çeşmelerden su içmeye itiyor.
Milli Eğitim Bakanlığı, 2022-2023 eğitim öğretim yılının ikinci yarısında 5 milyon öğrenciye ücretsiz öğle yemeği verileceğini açıklamıştı. Ancak Eğitim İş Bursa Şubesi Başkanı Yeliz Toy'a göre bu vaat için gerekli bütçe ayrılmadı. Bu vaadi yerine getiren okullar hem borçlandı hem de sağlıklı menüler çıkarmak yerine öğle yemeklerinde öğrencilere ekmek arası peynir gibi basit besinler verildi.
Kaynak: TEYİT
