Uluslararası Kanser Teşkilatı (UICC) ve benzeri kurumların organize ettiği 4 Şubat Dünya Kanser günü programlarında, kanser hastalığına karşı toplumu bilgilendirmek ve bilinci arttırmanın amaçlandığını belirten Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı öğretim üyesi Yardımcı Doçent Doktor Evrim Bayman, kanserin ülkemizdeki ölüm nedenleri arasında kalp damar hastalıklarından sonra ikinci sırada yer aldığını vurguladı. Her yıl yaklaşık 175 bin yeni kanser tanısının konulduğu ülkemizde kanserlerin yüzde 30-40’ının önlenebilecek sebeplerle karşımıza çıktığını, bunlardan en önemli iki sebebin obesite (şişmanlık) ve sigara kullanımı olduğunu söyledi.
Kanserin sadece bir sağlık sorunu değil; hastanın aile ve iş yaşantısını da etkilemesi nedeniyle, sosyal ve ekonomik yönlerden de toplumsal bir sorun olduğunu belirten Yardımcı Doçent Doktor Evrim Bayman, her yaş grubunda görülebilecek bu hastalığın erken tanı konulduğunda, sıklıkla tedavi edilebilir ve uzun yaşam süreleri sağlanabilen bir hastalık olduğunu; ayrıca Kanser Erken Teşhis ve Tarama Merkezleri (KETEM)’nde meme, serviks (rahim ağzı) ve kolorektal (kalın bağırsak) kanserlerine karşı tarama hizmetlerinin ücretsiz olarak verildiğini hatırlattı.
Her bireyin bilmesi gereken kanserden korunma yolları ise ana başlıklarıyla şöyle:
Sağlıklı beslenmek: Donmuş yağdan zengin ve liflerden fakir beslenmek kansere zemin hazırlamaktadır. Özellikle kırmızı etin aşırı miktarda tüketimi, kalın bağırsak kanseri riskini artırır. Bunun yerine; mümkünse tavuk, hindi, balık gibi beyaz etler tercih edilmelidir. Salam, sucuk, sosis gibi işlenmiş et ürünlerinden, gıdaların uzun süre ateşe maruz kalmasından uzak durulmalıdır. Günde ortalama 2 litre su içilmelidir. İşlenmiş tahıl ürünleri yerine tam buğday, çavdar, yulaf tercih edilmelidir. Bakla, nohut, kuru fasulye, mercimek proteinden zengin ve lifli gıdalar olup daha sık tüketilmelidir. Günde 2-3 gramdan fazla tuz tüketmemelidir. İşlenmiş, salamura, konserve gıdalar yerine tazeleri tercih edilmeli; şekerli ürünler yerine taze meyve, meyve suları ve pekmez kullanılmalıdır.
Sigara ve tütün ürünleri kullanmamak: Kanserden ölümlerin yüzde 30'undan, akciğer kanserinin yüzde 90’ından sigara sorumludur. Sigaranın ağız, larenks (gırtlak), dudak, yemek borusu, idrar kesesi ve böbrek kanserlerine yol açtığı bilinmektedir.
Enfeksiyonlardan korunmak: Dünyada görülen tüm kanserlerin yüzde 20’si kronik enfeksiyonlara bağlıdır. Human Papilloma yani siğil virüsü (HPV) rahim ağzı kanserine, Hepatit B yani sarılık virüsü (HBV) karaciğer kanserine yol açmaktadır. Özellikle güvenli bir cinsel yaşam, bireysel korunma ve aşılanma ile bu enfeksiyonlardan ve yol açtıkları kanserden korunulabilmektedir.
Egzersiz yapmak: Yapılan çalışmalar her gün düzenli olarak en az 30 dakika egzersiz yapanlarda; meme, kalın bağırsak, rahim ve prostat kanseri daha az görüldüğü bilinmektedir. Günlük hareket miktarının arttırılması kansere karşı koruyucudur.
Alkol kullanmamak veya miktarını sınırlamak: Alkol kullanımı özellikle oral kavite (ağız), boğaz, gırtlak, yemek borusu, meme, kalın bağırsak, karaciğer ve pankreas kanserlerine yol açabilmektedir. Özellikle alkolün sigara ile birlikte uzun süreli ve yoğun kullanımı birçok kanser için önemli bir risk faktörüdür.
Radyasyondan korunmak: Güneş ışığına (ultraviyole B) uzun süre maruz kalmak cilt kanserine yol açmaktadır. Bronzlaşma amacıyla solaryumun uzun süreli kullanımı pek çok ülkede kanser riski nedeniyle kısıtlanmıştır. Özellikle yaz aylarında saat 11:00- 17:00 arasında doğrudan güneş ışığından sakınılmalı ve yüksek koruma faktörlü kremler kullanılmalıdır.
Aşırı kiloların verilmesi: Aşırı kilo ve şişmanlık başta meme kanseri olmak üzere; kalın bağırsak, rahim, yemek borusu, böbrek, pankreas, prostat ve yumurtalık kanseri ile yakından ilişkilidir. Diyet konusunda uzman profesyonel kişilerden alınacak öneriler ve güvenilir sağlıklı yöntemlerle fazla kilolardan kurtulmak kansere karşı korunma yollarından biridir.
Kanserin belirtilerini bilmek: Açıklanamayan ateş, halsizlik, sebepsiz kilo kaybı, vücutta yeni oluşan ve geçmeyen ağrı, cilt değişiklikleri, idrar ve bağırsak alışkanlıklarındaki değişimler, beklenmedik ve anormal kanama ve akıntılar, yutma güçlüğü hazımsızlık, geçmeyen ses kısıklığı, iyileşmeyen yara, ele gelen kitle ve şişlikler kanserin belirtileri olabilir. Bu belirtiler fark edildiğinde en yakın sağlık kuruluşuna hemen başvurulmalıdır.
Yrd. Doçent Doktor Evrim Bayman
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı
Öğretim Üyesi
