Mesleki teknik ortaöğretim sistemi son yıllarda yapılan değişiklik ve düzenlemeler ile sürekli gündeme gelmektedir. İmam hatip liselerinin mesleki teknik ortaöğretim bünyesinden alınarak din öğretimi genel müdürlüğü bünyesine taşınması ile mesleki teknik liseler esas olarak yeni bir evreye geçmiş oldular. Adalet, iletişim, denizcilik, tarım gibi küçük ölçekli ve sayısı diğerlerine göre daha az olan meslek liselerini dışarıda tutarsak kız, ticaret, sağlık, teknik, erkek meslek liseleri gibi sayıca daha çok ve daha büyük ölçekli meslek liselerinde yükseköğretime gitmek ya da liseyi bitirip meslek yaşamına atılmak konusunda ciddi çelişkiler söz konusudur.
Meslek liselerinde dokuz ve onuncu sınıflarında matematik 6,fizik 2,kimya 2,biyoloji 3 ders saati olarak okutulmaktadır. On bir ve on ikinci sınıflarda ise bu dersler okutulmamaktadır. Dokuzuncu sınıflarda haftada otuz dokuz saat, onuncu sınıflarda kırk dört saat ders bulunmaktadır.
MTO üretim ilişkileri sürecinde “eğitimli” ara eleman ihtiyacına yanıt üretmek üzere “eğitimli kol işçisi” anlayışını esas alan bir anlayış ile oluşturuldular. Uzun yıllar bu anlayışa uygun olarak yapılandırılan bu liseler kafa ve kol işçiliğinin ayrışma zeminlerinin en belirgin örneği olarak gösterildiler. Ancak son yıllarda MTO bütün alanlarda teknoloji ve robotların yaygın kullanılması sonucu kafa kol işçiliği arasındaki ayrımın giderek azalmasına dayalı sorunlar ile karşı karşıya kaldılar.
Bu ve benzer başka sorunlar nedeniyle meslek lisesi mezunları iş bulma noktasında olabildiğince zorlandıkları bir süreci yaşar hale geldiler. Sosyo kültürel ve sosyo ekonomik anlamada büyük oranda alt sınıflardan gelen çocukların devam ettiği MTO okul mezunları bu durumu aşmak üzere sınavlı/sınavsız geçişler ile yükseköğretim ön lisans programlarına yöneltilmektedir.
Bu yöneltmeler, kamuoyunda oluşturulan “müspet hava”,staj dönemlerinde sunulan ekonomik teşvikler, yükseköğretime geçişte bir dönem yürürlüğe konulan katsayı uygulamasının kalkması, geliştirilen çeşitli projeler(MEGEP, METEK, MTEMUMEM) ile niceliksel bir büyüme içine girdiler. TEOG Süreci ile beraber bu büyüme daha da genişledi. Ancak özellikle nitelik, bilimsellik ve akademik alan bilgisi yönünden önemli sorunların ve başarısızlıkların yaşanmakta olduğunu söylemek gerekmektedir.
Bu nedenle mesleki teknik ortaöğretimde okutulan akademik dersler içerisinde yer alan matematik ve fen bilimleri derslerinin ÖSYM kaynaklarında yer alan 4 Yıllık YGS soru çözme ortalamaları ile çözülen bu soruların yüzdelik oranlarını kıyaslamak ve tabloyu görmek üzere bir çalışma yapma ihtiyacı hasıl olmuştur. Yapılan çalışma ile mesleki teknik ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören öğrencilerin Kültür derslerinin meslek liseleri yönünden yükseköğretim programlarına geçiş ve meslek yaşamına katılma bakımından anlamını ve değer görme ölçüsünü açığa çıkarmayı amaçlamaktadır.
Çalışmada soru çözüm ortalamaları incelenen MTO ile çalışmanın yöntemi, çalışmada Anadolu Ticaret ve Ticaret Meslek, Adalet Meslek, Endüstri Meslek, Anadolu Teknik ve Teknik Meslek, Denizcilik Meslek, Anadolu Meslek, Kız Meslek Teknik ve Anadolu Kız Teknik Meslek, Anadolu Sağlık Meslek, Anadolu Turizm ve Otelcilik Meslek, Tarım Meslek lise türleri incelenmiştir. Bu lise türlerinin 2012.2013.2014.2015 yıllarına ait matematik ve fen bilimleri derslerinin YGS sonuçlarının verilerinden yararlanılmıştır.
Yıllara Göre YGS Sonuçları İncelenen Meslek Lisesi Sayıları
2012 İçin 3040 2013 İçin 3157
2014 İçin 3406 2015 İçin 2110
4 Yıllık YGS Sonuçlarına Göre Matematik Dersinin Okul Bazlı Soru Çözme Oranları Tablo 1
|
Soru Çözme Ortalaması |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
|
0 İle 1 Arası |
785 %25.82 |
190 %06.02 |
1210 %35.52 |
1197 %56.73 |
|
1 İle 5 Arası |
1490 %49.01 |
2075 %65.73 |
1853 %54.40 |
855 %40.52 |
|
5 ve Üzerinde |
697 %22.93 |
820 %25.97 |
328 %09.63 |
58 %02.75 |
|
10 ve Üzerinde |
68 %02.24 |
72 %02.28 |
15 %00.45 |
0 0 |
|
Toplam |
3040 ---- |
3157 ---- |
3406 ---- |
2110 ---- |
4 Yıllık YGS Sonuçlarına Göre Fen Bilimleri Dersinin Okul Bazlı Soru Çözme Oranları Tablo 2
|
Roru Çözme Ortalaması |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
|
0 İle 1 Arası |
1069 %35.16 |
1685 %53.40 |
1642 %48.21 |
734 %37.79 |
|
1 İle 5 Arası |
1724 %56.71 |
1216 %38.52 |
1576 %46.27 |
1306 %58.89 |
|
5 ve Üzerinde |
246 %09.93 |
250 %08.86 |
187 %05.52 |
70 %03.32 |
|
10 ve Üzerinde |
1 0 |
6 %00.02 |
1 0 |
0 0 |
|
Toplam |
3040 ---- |
3157 ---- |
3406 ---- |
2110 ---- |
*4 Yıllık dönemde soru çözme oranları hesaplanan meslek liselerinin toplam sayısı 11 bin 714’tür.
*4 Yıllık YGS Sonuçlarına göre matematik alanından 0 ile 1 arasında soru çözüm ortalamasının oranı %28.87’dir. Bir başka ifade ile son dört yılda her yüz okuldan yaklaşık 29 tanesi 1’in altında soru çözmektedir.
*1.2.3.4 Soru çözebilenlerin oranı %53.55, 5 ve üzeri soru çözenlerin oranı ise %16.25’tir.10 ve üzeri soru çözenler %1.33’te kalmıştır. Her yüz okuldan 16 tanesi 5 ve üzerinde soru çözerken,5’in altında soru çözen okul sayısı yaklaşık 83 olmuştur.10 ve üzerinde soru çözüm ortalaması olan okul sayısı 1,3’tür.
*4 Yıllık YGS Sonuçlarına göre fen bilimleri alanında 0 ile 1 arasında soru çözüm ortalaması olan okulların oranı %43.79’dur.Fen bilimlerinde dört yıl boyunca yükseköğretime giriş sınavlarında her yüz okuldan 44 tanesi 1’in altında soru çözebilmiştir.
*1.2.3.4 Soru çözebilenlerin oranı %49.70,5 ve üzerinde soru çözen okulların oranı ise %6.43’tür.10 ve üzeri soru çözenlerin oranı 11 bin 714’te 8’dir.Aslında bu oran 0 olarak değerlendirilmelidir. Fen bilimlerinde 10 ve üzerinde soru çözüm ortalaması hesaplanacak okul yok gibidir.
*2015 YGS’de matematik ve fen bilimlerinde soru çözüm ortalaması 10 olan hiçbir okul bulunmaması üzerinde önemle durulması gereken bir sorun diye düşünüyorum.
4 Yılın Matematik ve Fen Bilimleri Alanında Soru Çözme Toplamının Ortalaması En Yüksek Beş Lisesi,
-2012 Yılında matematik ve fen bilgisi soru çözüm toplamının ortalaması alındığında en başarılı liselerin adları ve ortalamaları.
*Bartın Teknik Lisesi 11.87
*Düzce Akçakoca Teknik Lisesi 11.74
*Ankara Keçiören Anadolu Sağlık Meslek Lisesi 11.45
*Adana Teknik Lisesi 11.25
*Trabzon Akçaabat Teknik Lisesi 11.12
-2013 Yılında matematik ve fen bilgisi soru çözüm toplamının ortalaması alındığında en başarılı liselerin adları ve ortalamaları.
*Adana Çukurova Elektrik Anadolu Lisesi 14.84
*Denizli Acıpayam Teknik Lisesi 13.38
*Afyon Anadolu Teknik Lisesi 13.12
*Adana Anadolu Teknik Lisesi 12.81
*Ağrı Nurettin Dolgun Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi 12.60
-2014 Yılında matematik ve fen bilgisi soru çözüm toplamının ortalaması alındığında en başarılı liselerin adları ve ortalamaları.
*Eskişehir Sabiha Gökçen Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi 11.52
*İstanbul Bahçelievler İMMİB Erkan Avcı Teknik Lisesi 11.04
*Yalova Aksa Anadolu Teknik Lisesi 10.35
İstanbul Avcılar Anadolu Teknik Lisesi 9.81
Konya Selçuk Ail Karaağaç Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi 9.71
-2015 Yılında matematik ve fen bilgisi soru çözüm toplamının ortalaması alındığında en başarılı liselerin adları ve ortalamaları.
*İstanbul Hamidiye Meslek ve Endüstri Meslek Lisesi 7.76 (Sağlık meslek lisesi olarak faal)
*Bursa Akşemsettin Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi 7.62
*Bursa İbn-i Sina Mesleki ve Teknik Lise 7.47 (Sağlık meslek lisesi olarak faal)
*Eskişehir Sabiha Gökçen Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi 7.22
*Ankara Keçiören İbn-Sina Mesleki ve Teknik Lise 7.05 (Sağlık meslek lisesi olarak faal)
Okulların dört yıllık soru çözme ortalamaların doğruluk oranlarına bakıldığında 2013 yılı diğer yıllara göre soru çözüm ortalamalarının daha yüksek olduğu yıl olarak görülmektedir.Ayrıca matematik ve fen bilimlerinde soru çözüm doğruluk ortalama oranları yüksek olan okullar Anadolu Teknik ve Anadolu Sağlık Meslek Liseleri’dir.
Sonuçlara ilişkin değerlendirme ve nedenler
Son iki yılda YGS’de sorulan soruların derslerde işlenen konu ağırlıklı olması nedeniyle oranlar daha da düşmüş görünmektedir. Benzer durum Türkçe ve sosyal bilim alanları için geçerlidir. Yukarıda tabloya ve diğer sonuçlara bakarak son iki yılda öğrencilerin soruları çözmede bir hayli zorlandıklarını söylemek mümkündür. Gerek matematik gerekse fen bilimleri alanında 10 ve üzerinde soru çözüm ortalaması olan okullar daha çok büyük kentlerde yer almaktadır. Bu okullar ağırlıklı olarak teknik liselerden oluşmaktadır. Bölüm olarak elektrik, elektronik, mekanik, makine, bilgisayar gibi bölümleri bünyesinde bulundurmaktadır. İncelenen liselere bakıldığında en alttakiler ile en üsttekiler arasında ciddi ayrışımlar görülmektedir.
Okullaşma oranlarının %50’ye yaklaştığı bu liselerde öğrenim gören öğrencilerin meslek derslerinin yanında kültür derslerinin “gereksizliği” algısı önemli bir sorundur. Bunun yanı sıra alt yapı ve donanım eksikliği, teknolojiye dayalı araç gereçlerin yetersizlikleri, araç ve makinelerde yeterli modernleşmenin sağlanmaması ile yeni teknolojilerin okul ve atölye ortamlarına yeterli oranda taşınmasının yarattığı sorunlar sınavlarda ortaya çıkan sonuçların hep tartışma konusu olmuşu olmasına neden olmuştur.
Kültür derslerinin mesleki yaşamda hiçbir işe yaramayacağı algısı sonuçların bu şekilde tezahür etmesinde etkili olmuştur. Geldikleri alt okullarda kültür dersleri zaten başarısız olan çocuklar lisede ise kültür derslerine ilgisiz kalmaktadırlar. Geçmişte yapılan bazı araştırmalar ”Gereksizlik” algısının özellikle bazı kültür dersi öğretmenleri içinde geçerli olduğunu ortaya koymaktadır. 12.Sınıf öğrencilerinin haftada 3 gün staj görmesi ve bu sınıflarda kültür dersleri sayının neredeyse yok denecek kadar az olması da sonuçta etkili olmaktadır.
Çözüm ve Sonuç
Meslek Teknik Ortaöğretimde okutulmakta olan kültür derslerinin başarı düzeylerini yükseltmek için öncelikle yapılması gereken bu derslerin mesleksel ve toplumsal yaşamada gerekliliğine öğrencileri inandıracak yaklaşımlar ve bakış açıları geliştirmektir. Siyaset kurumu başta olmak üzere tüm idari mekanizmalarda görev yapanlar ile öğretmenlerin temel bilim alanlarını önemsizleştiren, değersizleştiren ve itibarsızlaştıran söylemlerden uzaklaşması gerekmektedir.
Kültür derslerini öğrencilere sevdirecek onları heyecanlandıracak sosyal, kültürel, deneysel aktivitelere uygun program ve planlar yapılmalı, okul ortamları, alt yapılar, mekânların fiziki yapıları bu tür etkinliklere yanıt verecek biçimde düzenlenmelidir. Geliştirilen projeler meslek dersleri ile birlikte kültür derslerini de içermelidir. Öğrencilerin yükseköğretime hazırlamada verilen kültür dersleri öğrencilerin ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda onları geliştirecek şekilde verilmelidir.
Bu düzenlemeler yükseköğretime giriş sınavları esas alınarak uygulanmalıdır. Mezun olduktan sonra bir yükseköğretim kurumuna geçişte öğrencilere mesleklerine göre kolaylıklar sağlanmalı istihdamı kolaylaştırıcı tedbirler alınarak okulların amaçlarına uygun yönlendirmeler yapılmalıdır. Velilerin de bu dersler hakkında ön yargılı tutumlar içinde olmaması için doğru ve sağlıklı bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Mesleki Teknik Ortaöğretimde okullaşma oranlarının artması yönünde gösterilen çabalar kadar temel bilim alanlarında yer alan derslere öğrencilerin duyarlı olmasını sağlayacak tedbirler almak gerekiyor. Çözülen sorulardaki doğruluk oralarının her geçen yıl düşüyor olması bilim adına kaygılanmazı gerektiren bir sonuç doğuruyor. Bu sonuçlara bakarak “endişeye mahal yok, işler yolunda gidiyor” diyenler olabilir. Ancak bizim dememiz mümkün değil. Bilimin, evrimin, sanatın felsefenin geleceği için endişe ve kaygılarımızı yok edecek adımlar atılmasını bekliyoruz.
