İnterneti Kapatma Yetkisi Kime Ait?

Türkiye'de Twitter'a erişim yasağı getirilmesi ile ilgili olarak uluslararası organizasyonlar ve Batılı ülkelerden oldukça tepki toplayan yeni internet yasasının, başta ifade ve fikir özgürlüğü olmak üzere Türkiye'nin uluslararası yükümlülükleri ile örtüşmediği, sıkça zikredilen eleştirilerin başında geliyor.

Türkiye'de özellikle Twitter'ın mahkeme kararıyla kapatılmasının ardından gündeme oturan internet yasakları tartışılırken, genel olarak interneti denetleme görevini 2015 yılından itibaren kimin üstleneceği hâlâ belirsiz.

Deutsche Welle Türkçe'nin internet düzenlemeleri ve yasaları ile ilgili haberiNde, interneti denetleme yetkisinin kime ait olduğuna dair araştırmalar yer alıyor. Araştırmadaki önemli notlarda şöyle deniyor:

YETKİSİ ŞUAN KİMDE?

Yaklaşık 15 yıldır çok sayıda devlet, Birleşmiş Milletler (BM) komiteleri ve çeşitli sivil toplum kuruluşları ABD'den ICANN üzerindeki denetimini bırakmasını istiyor.

SON SÖZ ABD TİCARET BAKANLIĞI'NA AİT

ICANN (İnternet Tahsisli Sayılar ve İsimler Kurumu) bir Sivil Toplum Kuruluşu, elektronik postaların doğru alıcılara doğru internet protokol adresleriyle ulaşıp ulaşmadığı; kullanıcıların internet sayfalarında sörf yapıp yapamadığı; Facebook, Youtube, Twitter gibi sosyal medya ağlarında paylaşımlarda bulunup bulunamadığı gibi birçok konuyu güvence altına alıyor. Ancak internet bağlantılarıyla ilgili tüm bu konularda son söz ABD Ticaret Bakanlığı'na ait. Ticaret Bakanlığına bağlı telekomünikasyon idaresi NTIA'nın izni olmadan, internette hiçbir şey yapmak mümkün değil.

WASHINGTON YETKİLERİNİ TESLİM ETMEK İSTEMEDİ

ABD'den istenen de bu yetkisini devretmesiydi. 2003 yılında Cenevre'deki, 2005 yılında Tunus'taki dünya enformasyon zirvelerinde internetin idaresinin uluslararası hale getirilmesi gündeme geldi. Ancak Washington, yetkilerini teslim etmek istemedi. 

WASHINGTON'DAN ŞAŞIRTICI KARAR

Nihayet 15 Mart 2014 tarihinde ABD hükümetinden gelen açıklama herkesi şaşırtı. Washington, domain adları sistemindeki, yani internet üzerindeki kontrolünü devretmek istediğini duyurdu. Amerikan istihbarat servisi NSA'in dinleme faaliyetlerine yönelik eleştiriler ayyuka çıkmıştı ve Barack Obama hükümeti bu açıklamayla bir işaret vermek istedi.

"2014 SON BAHARINA KADAR DAYANIKLI BİR MODEL BULMAK ŞART"

Böylece Ulusal Telekomünikasyon ve Enformasyon İdaresi (NTIA) Başkanı Lawrence Strickling, Amerikan hükümetinin internet yönetiminden çekilmek istediğini "İnternet adres yönetimi için 2015 yılının sonbaharına kadar dayanıklı bir model bulmak şart." diyerek duyurdu.

Bu istekten sonra akıllara gelen ortak soru "İnternet adresleri yönetimini kim üstlenecek, kim üstlenmeli? " oldu.

ABD İstihbaratına yönelik küresel casusluk iddiaları, Avrupa sınırları dahilinde faaliyet gösterecek bir internet ağı fikrini gündeme getirdi. Konuyla ilgili uzmanların görüş ve beklentileri aktarılıyor.

"ITU" ÇOKTANDIR, AĞ KONUSUNDA HAK TALEP EDİYOR

Birleşmiş Milletler'e bağlı Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) çoktandır Ağın yönetimi konusunda hak talep ediyor. ITU Genel Sekreteri Hamadoun Toure, 2013 yılında "Adres yönetimi ve internet üzerindeki denetim en iyi Birleşmiş Milletler'e bağlı bir komite ya da teşkilat tarafından üstlenilebilir" demişti.

"BU GÖREV, FARKLI ÇIKAR GRUPLARININ KATILIMIYLA YAPILMALIDIR"

Ancak ITU'nun internet adresleri yönetimini devralmasına pek ihtimal verilmiyor. İnternet aktivisti Paul Fehlinger "Amerikan hükümeti internet adres yönetiminin devletlerarası bir organizasyon tarafından üstlenilmesini kabul etmeyeceğini açık bir şekilde ifade etti" diyor. Internet & Jurisdication Project adlı sivil toplum kuruluşunda faaliyet gösteren Fehlinger, bu görevin geniş bir yelpazede farklı çıkar gruplarının katılımıyla ifa edilmesi gerektiğini savunuyor.

ICANN bu hafta Singapur'da toplandı. Toplantıda internetin denetimini devralacak uluslar üstü bir komitenin oluşturulması için sondaj faaliyeti de gündemde.

INTERNET GOVERNANCE FORUM

2005 yılında BM tarafından oluşturulan ve her yıl düzenlenen tartışma forumu, "Internet Governance Forum" bu açıdan bir alternatif oluşturabilir. Birçok yönetim ve düzenleme konusunun gündeme geldiği forum, ICANN'yi denetleyen bir internet parlamentosuna dönüştürülebilir.

Ancak forumun böyle bir hüviyete kavuşması için Birleşmiş Milletler ile olan bağlarını kesmesi gerekiyor. İnternet uzmanları ise buna şüpheyle yaklaşıyor. Zira 2015 yılında planlanan dünya enformasyon zirvesinde çeşitli devletlerin baskısıyla Internet Governance Forum'un bitirilmesinden endişe ediliyor.

İNTERNET MİLLİLEŞTİRİLİR Mİ?

Rusya, Çin ve onları takip eden Türkiye internetin tekrar millileştirilmesi için çaba gösteriyor. Ulusal adres düzenlemelerine kısmen izin verilmesini istiyorlar. Bu durumda ülkeler ya da Avrupa Birliği gibi bir devletler topluluğu internette kendi adres yönetim sistemini oluşturabilecek ve işletebilecek. Bu olduğu takdirde her devlet, vatandaşlarının Twitter'a girmesini engelleyebilecek ya da twitter.com adresine gitmek isteyen vatandaşlarını bir başka sayfaya yönlendirebilecek.

'MİLLİ İNTERNET' 

İnternet aktivisti Paul Fehlinger tam bu noktada bir uyarıda yapıyor. Devletlerin bu hakkı elde etmesi halinde içerikler üzerinde tam bir kontrole sahip olacaklarına dikkat çekiyor. Fehlinger, o takdirde vatandaşların orijinal Twitter sayfasını mı yoksa devlet tarafından işletilen bir başka sayfayı mı görüntülediklerini asla bilemeyeceklerini söylüyor.