Kısaltmaları çok severim. Hele ki yıllardır kullanıp da, "Aa! Bunun anlamı buymuş?" diye hayrete düşürenleri çok daha severim.
Mesela yıllar önce açılımını ilk duyduğumda hayretten küçük dilimi yuttuğum bir örnek vardır. Pek çoğunuz artık biliyordur; ama bilmeyenler için de hayrete şayan bir kısaltma olacağını söyleyebilirim. Haberlerin İngilizce tabiri olan "News"in meğer bir kısaltmadan ibaret olduğunu ilk duyduğumda çok şaşırmıştım. Yönlerin İngilizcelerinin ilk harfleri bize News gibi mis gibi bir kelimeyi doğurmuş. (North-East-West-South: Kuzey-Doğu-Batı-Güney) Allah'tan böylesi kısaltmaları da Türkçeye çevirmiyoruz. Yoksa News'e, yönlerin Türkçe ilk harfleri olan Kdbg diyebilirdik.
Bir başka kısatmaya gelelim. Hepimizin neredeyse her gün üstüne basa basa kullandığı bir tuş var: CapsLock. Hızlı okuyunca anlamsız gibi geliyor; ama burada da mantıklı bir kısaltmanın olduğunu görüyoruz. İngilizcede büyük harf anlamına da gelen Capital kelimesinin, yer darlığından dolayı kısaltılıp çoğul eki olan "s" takısını da koymayı ihmal etmeden CapsLock yazılmasıyla ve üzerine basılmasıyla büyük harfleri "lock'layarak yani kilitleyerek bundan sonra yazılacak harflerin büyük olarak yazılmasını sağlıyoruz.
Röportajlarda da duyduğumuz kısaltmalar var. Örneğin geçenlerde Manchester City'nin teknik direktörünün verdiği bir röportajda Manchester United'a Man United dediğini duydum. Aynı şekilde British kelimesi de Brits diye kısaltılıyor.
Akademik dünyada da uzun söylemleri kısaltıp bir de ona uygun söyleyiş tarzları geliştiriliyor. Örneğin "Institute of Electrical and Electronics Engineers" diye çok meşhur bir veritabanı vardır. Kısaltması IEEE'dir. Bu kısaltmanın okunuşunun nasıl olduğunu bilen birisinden duymadıysanız “Ay i i I” şeklinde okursunuz; ama yan yana gelen üç E sesi "triple i" şeklinde okunur. Dolayısıyla IEEE'nin kabul edilmiş okunuşu "Ay triple i"dir.
Sinema sektöründe de güzel bir örnek vardır. Amerika'nın sinema sektöründeki Warner Bros şirketinde de bir kısaltma vardır. Bros, "brother" kelimesinin kısaltılıp sonuna çoğul eki olan "s"in gelmesiyle oluşur. Yani şirketin adı Warner Kardeşlerdir.
Verdiğim örneklerin hepsi yabancıydı.
Bizde de yok mudur, vardır. Mesela Warner Bros örneğinde olduğu gibi bizim sinema sektöründe de vardır kıymetli kardeşlerden: Yağmur Taylan ve Durul Taylan adlı yönetmenlerimiz, Türkiye'de Taylan Biraderler olarak tanınır ve lanse edilirler. En sevdiğim filmlerinden biri de Vavien'dir. İki yönetmenimiz de isimlerini kullanmayıp Taylan Biraderler diyerek isimlerinden feragat ederek bir nevi kısaltma yolunu tercih etmişler diyebiliriz.
Bir de okunuşu yabancı gibi duran markalarımızın kısaltmaları vardır:
Örneğin KVK. Mehmet Emin Karamehmet, Murat Vargı ve Osman Kavala’nın soyadlarının baş harflerinin bir araya gelmesiyle oluşur.
Beko: İki kurucu firma olan Bejerano'nun ve Koç'un ilk iki harflerinin birleşmesiyle oluşturulmuştur.
Vakko: Vitali ve Alber Hakko kardeşlerin isimlerinin baş harfleri ve Hakko soyadının ‘kko’ kısmının birleştirmesiyle oluşan bir marka.
Bir de bu haftanın en çok konuşulacak olan bir kısaltması var ki, yukarıdaki tüm kısaltmaların hepsinden daha çok popüler olacağa benzer: LGS. MEB'in sayfasından aldığım şekliyle, açık hali “Liselere Geçiş Sistemi'dir. Yani Liselere Geçiş Sınavı değil de Liselere Geçiş Sistemidir. Dolayısla "LGS sınavı" demekte bir hata yoktur.
Söz dönüp dolaşıp LGS sınavına geldi.
Sonuçların herkesin gönlüne göre gelmesini bekliyor, dünkü sürpriz beklentimizi bugün de dile getirmek istiyoruz. Madem yazımızın teması kısaltmalardan oluşuyor sonuçların açıklanma süresinde de bir kısaltmaya gidilmesini bekliyoruz. Yani LGS sınavı sonuçlarının açıklanacağı 28 Haziran tarihini “24 Haz.” diye kısaltırsanız seviniriz.
